Στις 28 Σεπτέμβρη, η Έλλη Αλεξίου μετά από μία ατέλειωτη περιπλάνηση ενενήντα τεσσάρων χρόνων, ταξίδεψε για την αιώνια διαδρομή. Πίστευε ότι: «Μερικά πράγματα δεν έπρεπε ποτέ να μας απασχολούν γιατί είναι δεδομένα. Η μοναξιά και ο θάνατος. Οσο για τη μοναξιά σ’ όλη τη ζωή μας, έχουμε μόνο συγκάτοικους. Ο θάνατος πάλι όσο κι αν τον σκεπτόμαστε, αυτός αδιαφορεί, κάνει τη δουλειά του. Είναι μάταιο και επιζήμιο για την ανθρώπινη γαλήνη να σκέπτεται τον θάνατο. Είναι τόσο μάταιο όσο αν βασανιζόμασταν γιατί ο ήλιος να ανατέλλει από την Ανατολή».
Κάθε φορά που γράφω για την Ελλη Αλεξίου νιώθω δέος. Την θυμάμαι να προσπαθεί να ισορροπήσει – και τα κατάφερνε – ανάμεσα στο καθήκον, στην ηθική και την καθημερινότητα. Η πίστη, η στράτευση, η αφοσίωση στο ΚΚΕ δεν ήταν τροχοπέδη αλλά αφορμή για αγώνες, περίσκεψη, έμπνευση.
Τα πεζογραφήματα, τα διηγήματά της, ακόμα και η βιογραφία που έγραψε για τον Νίκο Καζαντζάκη «Για να γίνει μεγάλος», μας συντροφεύουν, μας χαρίζουν πνευματική και ψυχική καλλιέργεια. Αξέχαστη θα μου μείνει η στιχομυθία από το βιβλίο της «Το τρίτο χριστιανικό Παρθεναγωγείο» με τη διευθύντρια που της έκανε παρατήρηση σχετικά με τον τρόπο διδασκαλίας της:
“(…)
Ήτανε την ημέρα που είχα διδάξει στα παιδιά μου το γράμμα ε. Αυτό το γράμμα δυσκολεύει λιγουλάκι τα παιδιά και στη φωνή και στη γραφή. Είχαμε προφτάσει το πρωί να μάθουν να το προφέρουν και να το αναγνωρίζουν ανάμεσα στ’ άλλα γράμματα, και να το συνδυάζουν με τα διάφορα σύμφωνα, να κάνουν λέξεις και μόνο πως μερικά παιδιά ακόμη δυσκολεύονταν στο γράψιμο.
Σήμερα το σχολείο, το αστικό σχολείο, βρίσκεται σε μια δίνη αλλαγών, σε μια κρίση. Οι μαθητές πιο δύσκολα βρίσκουν νόημα στην παρουσία τους στο σχολείο.…
Εχτύπησε το κουδούνι, και δεν είχαν προφτάσει όλα τα παιδιά να πάρουν τον αέρα του, να το γράφουν χωρίς αγωνία. Πεντέξι μάλιστα το σύγχυζαν και με τον αριθμό τρία και το ‘γραφαν ανάποδα. Την ίδια μέρα το απόγευμα είχανε ιχνογραφία. Εσκέφθηκα στο μάθημα της ιχνογραφίας να τους διδάξω τα είδη των γραμμών, και να τις γράφουνε κατακόρυφα στις πλάκες τους. Την ευθεία μια γραμμή ίσια κάτω, την κεκαμμένη, την κυματοειδή, χωρίς γωνίες και την άλλη, αυτή που μοιάζει σα φεστόνι, που κάνεις από τη μια μεριά μια γωνία και από την άλλη μια καμπύλη, που είναι το ίδιο σα να γράφεις πολλά έψιλα στη σειρά, το ένα κολλητά στο άλλο.
Τα είδη των γραμμών ήτανε θέμα της “διδακτέας ύλης” της ιχνογραφίας, μόνο πως δεν ήτανε τώρα η σειρά τους. Εγώ όμως για να διευκολύνω τη γραφή του έψιλον, εβιάστηκα να διδάξω τις γραμμές. Κι έτυχε κείνο το απόγευμα να επισκεφθεί η κ. Διευθύντρια την Τάξη μου. Κι έκαμα το μεγάλο λάθος να της πω γιατί εδίδασκα τις γραμμές. Ετσι κι έτσι κ. Διευθύντρια, το πρωί με το έψιλον… της έκαμα την κουβέντα, με την ιδέα πως θα ευχαριστηθεί, γιατί όπου κι αν είμαι κι όπου κι αν βρίσκομαι, έχω το νου μου στα παιδιά… μα κείνη δεν είπε τη στιγμή που της κουβέντιαζα τίποτα. Μήτε καλά έκαμες, μήτε κακά έκαμες.
Περίμενε να ‘ρθει το διάλειμμα, για να πει τη γνώμη της, να την ακούσουμε όλες μας στο γραφείο.
- Είχα μπει προ ολίγου και παρηκολούθησα την ιχνογραφία της Πρώτης. Το θέμα ήτο τα είδη των γραμμών. Θέμα που, καθώς μου ‘πε η δεσποινίς, το διάλεξε για να διευκολύνει τη γραφή του έψιλον, έτσι, νομίζω, δεν είπατε δεσποινίς;
- Μάλιστα, κ. Διευθύντρια.
- Ναι, αλλά αυτό το πράγμα, ξέρετε, είναι σπουδαίον παιδαγωγικόν λάθος. Ουδέποτε ένα μάθημα θα γίνεται εξυπηρετικόν του άλλου. Κάθε μάθημα έχει ιδίαν αξία και αποβλέπει εις αυτοτελείς ειδικούς σκοπούς.
- Μα εγώ, κ. Διευθύντρια, δεν εθυσίασα τίποτα από την ιχνογραφία προς χάριν των Ελληνικών. Απλούστατα, αντί το θέμα αυτό να το διδάξω πέντε μέρες αργότερα, το δίδαξα πέντε μέρες ενωρίτερα.
- Μέσα όμως εις αυτή την επίσπευσιν της διδασκαλίας του ενυπάρχει η πρόθεσις της εξυπηρετήσεως των Ελληνικών.
- Κι αν, κ. Διευθύντρια, είναι όπως το λέτε, δηλαδή ένας δάσκαλος δεν έχει το δικαίωμα, ξέροντας πού χωλαίνουν τα παιδιά του, να παρεκκλίνει κομμάτι από το Νόμο προς χάριν και για το καλό των παιδιών του;
- Σε άλλα σχολεία ίσως. Εγώ εδώ θα είμαι ευχαριστημένη με μόνην την πιστήν τήρησιν του Νόμου. Δεν απαιτώ εγώ υπερβολάς ευσυνειδησίας…”.
Ριζοσπάστης
Της Εύας Νικολαϊδου
Ο Ριζοσπάστης προσφέρει ηλεκτρονικά το βιβλίο μου με τίτλο «Εκμυστηρεύσεις της Έλλης Αλεξίου», όπου θα απολαύσετε όλες τις κουβέντες μας για να γνωρίσετε και να θυμηθείτε την δασκάλα του Γένους.
Προμηθευτείτε την εφημερίδα από τις οργανώσεις του ΚΚΕ ή τα περίπτερα και σκανάρετε …
ℹ️ Στη φωτο κεφαλίδας:
1983. Με την δημοσιογράφο Εύα Νικολαΐδου στην ΕΡΤ 2, την εποχή που προβαλλόταν σίριαλ βασισμένο στο βιβλίο της “Γ΄ Χριστιανικό Παρθεναγωγείο”
“Εκμυστηρεύσεις της Ελλης Αλεξίου”
Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή» το βιβλίο της Εύας Νικολαΐδου, με τίτλο: «Εκμυστηρεύσεις της Έλλης Αλεξίου». Πρόκειται για ένα βιβλίο που «σφύζει» από τη σκέψη της δασκάλας του λαού και διαβάζεται με αμείωτο ενδιαφέρον.
Ουσιαστικά, στο βιβλίο καταγράφονται οι συζητήσεις που έκαναν οι δύο γυναίκες και αποτελεί ένα μάθημα ζωής από μια ξεχωριστή μορφή των ελληνικών Γραμμάτων. «Η αφήγησή της μιλά στην ψυχή του αναγνώστη, καθώς μεταλαμπαδεύει την πίστη της σε αξίες και μεγάλα ιδανικά. Είναι η προσωπογραφία μιας κομμουνίστριας, που σα δάδα αναμμένη θυσίασε τη ζωή της για τον άνθρωπο», διαβάζουμε στο οπισθόφυλλο του βιβλίου.
Μεγάλο μέρος του βιβλίου καταπιάνεται με τις παιδαγωγικές απόψεις της Ελ. Αλεξίου, καθώς καταθέτει βιώματα και μνήμες από τη σπουδαία διαδρομή της στην εκπαίδευση, την οποία υπηρέτησε σαράντα χρόνια με αγάπη, ευαισθησία και συνέπεια (19 ως καθηγήτρια μέσης εκπαίδευσης και από το 1949 έως το 1962 ήταν διορισμένη εκπαιδευτικός σύμβουλος για τα ελληνικά σχολεία των σοσιαλιστικών χωρών).
Παραδίδεται, λοιπόν, το καταστάλαγμα μιας πλούσιας παιδαγωγικής πείρας με ιδιαίτερη φροντίδα και έγνοια στο «αδύναμο» παιδί. Οπως διαβάζουμε και στο βιβλίο της Εύας Νικολαΐδου, η συμβουλή της στον νέο δάσκαλο είναι «να αγαπήσει τα παιδιά του. Θα γίνει καλός δάσκαλος μόνο εάν αγαπήσει τα παιδιά, όχι όμως από καθήκον. Πρέπει να τ’ αγαπήσει με αληθινή, με γνήσια στοργή, να εκπηγάζει από μέσα του η στοργή».
Μέσα από το βιβλίο, ο αναγνώστης γίνεται κοινωνός των βιωμάτων της Ελ. Αλεξίου, εκτός από την πορεία της στην εκπαίδευση, συνολικά στη στάση και τον τρόπο ζωής της. Μιλά για την οικογένειά της, τα παιδικά της χρόνια, τη σχέση που είχε με την μεγάλη της αδερφή, την Γαλάτεια Καζαντζάκη. Εκφράζει τις απόψεις της για τη φιλία και τον έρωτα.
Το βιβλίο, πλουτίζει τη γνώση μας τόσο για την προσωπικότητά της όσο και για άλλες μορφές της λογοτεχνίας μας, όπως ο Κώστας Βάρναλης, ο Νίκος Καζαντζάκης και ο Βάσος Δασκαλάκης, που η Ελλη Αλεξίου γνωρίζοντάς τους πολύ καλά, μας παρουσιάζει εύστοχα, λιτά και διακριτικά.
Φυσικά, δεν θα μπορούσε να απουσιάζει και η μεγάλη της αγάπη στο ΚΚΕ, το Κόμμα που επέλεξε να στρατευτεί από το 1928, παραμένοντας πιστή σε αυτό έως το τέλος της ζωής της, χωρίς να λυγίσει από τις διώξεις και την αναγκαστική προσφυγιά στις σοσιαλιστικές χώρες. Χαρακτηριστικό του μεγάλου σεβασμού της στο Κόμμα ήταν η φράση της «στο λόγο της κομματικής μου τιμής», όπως καταγράφεται και στο βιβλίο.
Το βιβλίο, ακόμα, συνοδεύεται από παράρτημα με φωτογραφίες της Ελ. Αλεξίου, αλλά και με αναφορά στο πρόσφατο Επιστημονικό Συνέδριο που διοργάνωσε η ΚΕ του ΚΚΕ για τη Λογοτεχνία, όπου παρουσιάζονται δύο στιγμές που είχαν σχέση με την Ελ. Αλεξίου: Η παράδοση στο Αρχείο του Κόμματος του κομματικού της βιβλιαρίου και της ταυτότητας μέλους της Πανελλήνιας Ενωσης Αγωνιστών Εθνικής Αντίστασης από την Ισμήνη Σιδηροπούλου, ανιψιά της Ελ. Αλεξίου, και μιας αδημοσίευτης επιστολής με χειρόγραφες σημειώσεις της Ελ. Αλεξίου στην Ελένη Καζαντζάκη, από την Εύα Νικολαΐδου.
Μπορείτε να δείτε περισσότερες πληροφορίες για το βιβλίο, καθώς και να το προμηθευτείτε online, από τη σελίδα της «Σύγχρονης Εποχής».
