Σαν σήμερα το ολοκαυτώμα του Χορτιάτη, του ηρωικού χωριού, που ξεκληρίστηκε από την άγρια φασιστική βία των κατοχικών δυνάμεων και των ελλήνων συνεργατών τους εκείνο το πικρο-Σάββατο στις 2 Σεπτέμβρη 1944.
«Στις 2 Σεπτέμβρη 1944, δύο δεκαοχτάχρονοι μαχητές του ΕΛΑΣ, ο γράφων και ο Σταύρος Δήμου (Σταύρακας) κατόπιν εντολής του καπετάν Χορτιάτη, ξαναστήσαμε ενέδρα στο Ρωμαϊκό Υδραγωγείο και χτυπήσαμε γερμανικό αυτοκίνητο, προπομπό φάλαγγας αυτοκινήτων που θα εκτελούσαν την προσχεδιασμένη σφαγή στο Χορτιάτη. Ο οδηγός του αυτοκινήτου τραυματίστηκε βαριά, όμως οι άλλοι δύο Γερμανοί, ύστερα από ανταλλαγή πυρών, κατάφεραν να διαφύγουν. Εμείς στείλαμε τον τραυματία για περίθαλψη και κάψαμε το αυτοκίνητο. Το χτύπημα του αναγνωριστικού αυτοκινήτου αποδείχτηκε σωτήριο για εκατοντάδες κατοίκους του χωριού, οι οποίοι, υπακούοντας στις προτροπές της οργάνωσης, κατάφεραν να διαφύγουν. Τα πάνω από εκατόν σαράντα πέντε άτομα, κυρίως γυναικόπαιδα, που παρέμειναν στο χωριό, δίνοντας πίστη στα λόγια του ιερέα και του προέδρου, που διατηρούσαν ’’καλές σχέσεις’’ με τους Γερμανούς, σφαγιάστηκαν ή κάηκαν ζωντανοί.
Ο Χορτιάτης, σκαρφαλωμένος στη δασωμένη πλαγιά του ομώνυμου βουνού, γνώρισε εκείνη τη μέρα τη φασιστική αγριότητα των Γερμανών κατακτητών και των γερμανοτσολιάδων Σουμπερταίων και πλήρωσε βαρύ φόρο αίματος.
Ισχυρές δυνάμεις του γερμανικού στρατού, συνοδευόμενες από ογδόντα περίπου ταγματασφαλίτες της μονάδας του Σούμπερτ, σκότωσαν βρέφη, βίασαν γυναίκες, εκτέλεσαν εν ψυχρώ, έκαψαν και λεηλάτησαν. Στη συνέχεια, συγκέντρωσαν όσους κατοίκους δεν είχαν εγκαταλείψει το χωριό, παρά τις προειδοποιήσεις του ΕΑΜ, στο φούρνο του Γκουραμάνη και το σπίτι του Νταμπούδη και τα έκαψαν, μετατρέποντας τα σε νέα κρεματόρια. Ο απολογισμός εξοντωτικός: 149 νεκροί. Από αυτούς οι 51 ήταν ανήλικα παιδιά, 36 κάτω από δέκα χρονών ακόμα και βρέφη. Το χωριό κάηκε ολόκληρο. Δεν έμεινε πέτρα πάνω στην πέτρα. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ολοκληρωτική καταστροφή του Χορτιάτη έλαβε χώρα δύο μήνες περίπου πριν την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τμήματα του ΕΛΑΣ.
Κι όμως, όπως γράφει ο παλαίμαχος κομμουνιστής (εικαστικός και συγγραφέας) Γιώργος Φαρσακίδης – ήταν ένας από τους δύο πρωταγωνιστές των γεγονότων του Χορτιάτη – στο βιβλίο του – ντοκουμέντο ΜΙΑ ΕΠΑΙΣΧΥΝΤΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΚΑΙ ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΟΥ ΧΟΡΤΙΑΤΗ:
«Η επίσημη ελληνική ιστοριογραφία ελάχιστα έχει ασχοληθεί με την πυρπόληση του Χορτιάτη. Και το βολικό παραμύθι για τους «κακούς αντάρτες» και τα γερμανικά αντίποινα για το φόνο ενός ανύπαρκτου γερμανού γιατρού είχε για χρόνια παραπληροφορήσει τον κόσμο.
Το ολοκαύτωμα, σαν συμβάν, απουσιάζει παντελώς τόσο από τα, κατά τα άλλα σχολαστικά στην καταγραφή, γερμανικά, όσο και τα βρετανικά αρχεία. Κι αναρωτιέται κανείς, συγκαλύπτοντας άραγε ποιους μεγαλόσχημους συνεργούς εγκλημάτων πολέμου, ποιες πολιτικές ατιμίες και προδοσίες, έχει διαγραφεί αυτή η σελίδα.
Τον Αύγουστο του 1944, κατά μαρτυρία ανώτατων Γερμανών αξιωματούχων, όπως του Γκέμπελς, (που μετείχε κι ο ίδιος) του Φον Όβεν, του Γιόντλ και τουΣπέερ, κλείστηκε μεταξύ Βρετανών και Γερμανών μια μυστική “Συμφωνία Κυρίων” που προέβλεπε την ανενόχλητη, από τους Βρετανούς, αποχώρηση από την Ελλάδα των Γερμανικών στρατευμάτων. Σε αντάλλαγμα οι Γερμανοί, με την βοήθεια των γερμανοεξοπλισμένων Ταγμάτων Ασφαλείας, εξουδετερώνοντας το Εαμικό Κίνημα, θα παραχωρούσαν τη Θεσσαλονίκη στους Άγγλους.
Μετά το τέλος του πολέμου η Επαίσχυντη Συμφωνία, που πρόδιδε τον κοινό Συμμαχικό αγώνα, δημοσιοποιήθηκε από τους Γερμανούς, αλλά όπως ήταν επόμενο, σαν πράξη πολιτικής ατιμίας, παραμένει από τους Βρετανούς μέχρι σήμερα “εν κρύπτω”».
Σήμερα πια γνωρίζουμε την ιστορική αλήθεια. Στο Λεύκωμα του Δήμου Χορτιάτη για τα 60χρονα του Ολοκαυτώματος το 2004 αποκαλύπτεται ότι η καταστροφή του χωριού ήταν προγραμματισμένη γιατί «…. το χωριό μας, που ήταν στη μαύρη λίστα εξαιτίας της δράσης του, έτσι κι αλλιώς θα το καίγανε. Ο Χορτιάτης ήταν σύμβολο και προπύργιο της Εθνικής Αντίστασης, σύμβολο του Αντιφασιστικού Αγώνα του λαού μας. Το «κάψιμο» συμπίπτει με την προσπάθεια του ηττημένου πια γερμανικού στρατού να εξασφαλίσει την αποχώρησή του από την Ελλάδα χωρίς αντίσταση και απώλειες. Έτσι εξηγούμε και τη δεύτερη καταστροφή του χωριού στις 6 0κτωβρίου 1944, όταν οι γερμανοί έκαψαν και το Δημοτικό Σχολείο…..»
Σήμερα πια γνωρίζουμε με βάση τις τότε στρατιωτικές διαταγές των Γερμανών για εκκαθαριστικές επιχειρήσεις στην περιοχή – προκειμένου να καλύψουν τα νώτα τους στην υποχώρησή τους- ότι ο Χορτιάτης ήταν προγραμμένος ως βάση του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ.
Προηγήθηκαν τα φασιστικά εγκλήματα στις 26 Ιούλη στο Ασβεστοχώρι με 16 εκτελεσμένους και στις 31 Ιούλη με 14 εκτελέσεις στη Νέα Ευκαρπία.