Σαν σήμερα στις 30- Αυγ-1929, η κυβέρνηση Βενιζέλου αναθέτει στον Αλκιβιάδη Κοκκινάκη, χημικό μηχανικό έλληνα πρόσφυγα από τη Ρωσία και πρώην Διοικητή της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας της (Αγίας) Πετρούπολης, τη μελέτη και οργάνωση Πυροσβεστικής Υπηρεσίας στην Ελλάδα.
ℹ️ Αλκιβιάδης Κοκκινάκης
Η αρμοδιότητα και η ευθύνη για τη λήψη μέτρων οργάνωσης της πυρασφάλειας της χώρας μετά την ανακήρυξη της Ανεξαρτησίας της, ανατέθηκε -με Διάταγμα του 1833, στους Νομάρχες, ενώ παράλληλα, «Δήμοι» και κοινότητες ήταν υποχρεωμένοι να διαθέτουν τα «αναγκαία μέσα και εργαλεία για την κατάσβεση των πυρκαγιών, καθώς και προσωπικό», τους «Ειρηνοφύλακες», που επιστράτευαν μεταξύ των παρευρισκόμενων και μη, πολίτες για την κατάσβεση της πυρκαγιάς (και όχι μόνο).
Άλλη μια εκδήλωση πραγματοποιεί η ΕΕ σήμερα στη γνωστή προσπάθεια που κάνει εδώ και χρόνια να καθιερώσει την 23η Αυγούστου, ημερομηνία που υπεγράφη το Σύμφωνο…
ΣΣ|> «Ειρηνοφύλακας»:Κατ’ ευφημισμό ονομασία για τον δημοτικό αστυνόμο – αστυφύλακα – χωροφύλακα μέσα 19ου αιώνα (μετά το 1831).
Ο κάθε δήμαρχος διόριζε για την «πάταξιν» των κακών και την «τήρησιν της τάξεως» αστυνομικούς τους δικούς του ανθρώπους (κομματάρχες και μπράβους) που ο λαός τους έλεγε «καπουκεχαγιάδες»
Στην αρχή δεν είχαν δική τους στολή και φορούσε ο καθένας ό,τι του κατέβαινε.
Κρατούσαν το πρώτο στην ελληνική ιστορία γκλομπ 75εκ μήκους και πάχους 3εκ για να επιβάλλουν την τάξη, με την επιγραφή «η ισχύς του νόμου», που αργότερα έγινε χονδρό (5-7εκ) ρόπαλο με μια σιδερένια μπάλα στην άκρη, που «άνοιξε πολλά κεφάλια πολιτών επί τριάντα περίπου χρόνια»
(βλ Γιάννης Καιροφύλας, Η ιστορία της συνοικίας του Ψυρή, εκδ Φιλιππότης, Αθήνα 2000).
Στις 31-Οκτ-1865 από το πλήθος των φοιτητών που είχε συγκεντρωθεί στη πλατεία Ομονοίας, ξεκίνησε μια πορεία-διαδήλωση προς τα Ανάκτορα, με κύριο σύνθημα και απαίτηση την αποπομπή του αυλικού συμβούλου Βίλχελμ Σπόνεκ.
Πλήθος αστυφυλάκων («Ειρηνοφύλακες», όπως ονομάζονταν τότε), επέπεσε με ρόπαλα και γροθιές εναντίον του πλήθους, με σκοπό να το διαλύσει, και έτσι η διαδήλωση κατέληξε σε συμπλοκή με δεκάδες τραυματίες.
Αμέσως κινητοποιήθηκαν οι δυνάμεις του Στρατού που βρίσκονταν στην πρωτεύουσα, και κατέλαβαν θέσεις γύρω από τα Ανάκτορα, αποκλείοντάς τα.
Ωστόσο, οι ταραχές συνεχίστηκαν και την επόμενη μέρα, 1η Νοεμβρίου, με τους φοιτητές να οχυρώνονται μέσα στο Πανεπιστήμιο, φωνάζοντας συνεχώς «Ζήτω ο Βασιλιάς» και «Κάτω ο Σπόνεκ», ενώ αποσπάσματα του Πυροβολικού (!) έκαναν την εμφάνισή τους στην πλατεία Ομονοίας |> βλ Εδώ.
Αμηχανία στους ειρηνοφύλακες και τους στρατιώτες, μέχρι που ο Ρόκκος Χοϊδάς σήκωσε το ρόπαλο ψηλά και φώναξε: «Ζήτω η Ελλάς». (Ελένη Πριοβόλου, Όπως ήθελα να ζήσω, Καστανιώτης, Αθήνα 2009).
Ειδικά στα Δημόσια κτίρια την αρμοδιότητα και την ευθύνη κατάσβεσης πυρκαγιών είχε ο στρατός και συγκεκριμένα οι Λόχοι Σκαπανέων (…τι αξία είχε ο φτωχός λαουτζίκος, που ζούσε στο πουθενά και σε αυτοσχέδιες παράγκες).
Στις 19-Δεκ-1849 καταστράφηκε από πυρκαγιά το αρχοντικό της Δούκισσας της Πλακεντίας.
Μια πυρκαγιά που κατέδειξε την αδυναμία του υφιστάμενου συστήματος πυρόσβεσης και απασχόλησε για καιρό τους αριστοκρατικούς κύκλους της τότε Αθηναϊκής κοινωνίας, με αποτέλεσμα ο τότε Υπουργός Στρατιωτικών Δημήτριος Καλλέργης, να συγκροτήσει ειδικό Στρατιωτικό Τμήμα αποκλειστικής πυροσβεστικής αποστολής.
ΣΣ |> Μια ακόμη «φιλέλλην» και «ευεργέτις» η Plaisance, Sophie de Marbois (Σοφία ντε Μαρμπουά Πλεζάνς) της Πλακεντίας, γεννημένη στη Φιλαδέλφεια των Η.Π.Α, δούκισσα μετά το γάμο στα 17 της με το Γάλλο στρατηγό Σαρλ Λεμπρέν, υπασπιστή του Ναπολέοντα και ιδιοκτήτη ενός ασήμαντου κρατιδίου (δουκάτου) στη Βόρειο Ιταλία.
Ήρθε στην Ελλάδα, μετά από συμφωνία με τον Καποδίστρια να βοηθήσει την επανάσταση και εγκαταστάθηκε στην οδό Πειραιώς, στο ύψος της τότε πλατείας Λουδοβίκου (κοντά στο σημερινό Μεταξουργείο), όπου ζούσε με το ταριχευμένο πτώμα της 10χρονης μοναχοκόρης της Ελίζας, που είχε πεθάνει σ’ ένα ταξίδι τους στη Βηρυτό –όπου εκδηλώθηκε η πυρκαγιά που αναφέραμε παραπάνω και η μολύβδινη λάρνακα με το λείψανο αποτεφρώθηκε.
Μετακόμισε στη Villa Ilissia στην οδό Κηφισίας (σημερινή Βασ. Σοφίας 22) έργο –κατά παραγγελία του Κλεάνθη, που μετά το θάνατο της στέγασε τη σχολή ευελπίδων και στη συνέχεια έγινε μουσείο.
Η δούκισσα είχε επίσης στην κατοχή της την «Maisonette» στην Πεντέλη (τρία πατώματα και κεραμοσκεπή με ορθογώνια αυλή και βοηθητικές αγροικίες στα πλάγια, σήμερα ιδιοκτησία «εύπορης αθηναϊκής οικογένειας» -κατά καιρούς υπήρξαν ιδιοκτήτες του η Ελένη Βλάχου της Καθημερινής και το ζεύγος Γουλανδρή και τον Χορν «της προσκολλήσεως»)
Επίσης τον πύργο Tourelle με την «Plaisance» δίπλα -έργα του Andre Couchaud και πολλά ακόμη –μέχρι και γέφυρα στην Πεντέλη για να κινείται με ευκολία, το Καστέλλο της Ροδοδάφνης (συνεργάστηκαν ο Χανς Κρίστιαν Χάνσεν και ο μηχανικός Αλέξανδρος Γεωργαντάς) κλπ
Τέλος πάντων –μαζί με τα χλωρά καίγονται και τα ξερά, έτσι στις 28-Οκτ-1854 ιδρύθηκε ο Λόχος Πυροσβεστών με δύναμη 92 ανδρών, με έδρα του το κτίριο, στον περίβολο της Παλιάς Βουλής.
Δεν ξέρουμε αν η δύναμη του Λόχου Πυροσβεστών για τις ανάγκες της τότε, μικρής Αθήνας ήταν αρκετή, σε κάθε περίπτωση διέθετε πρωτόγονα μέσα και δεν ήταν δυνατό να καλύψει μ΄ αυτά τις μεγάλες ανάγκες πυρόσβεσης.
Το 1861 καταργείται ο Λόχος και συγκροτείται ειδική «Διλοχία Σκαπανέων και Πυροσβεστών», με προορισμό την εκτέλεση πυροσβεστικού έργου αλλά και διαφόρων έργων αρχιτεκτονικής και οδοποιίας. Στο Σώμα αυτό εναλλάσσονταν στα πυροσβεστικά καθήκοντα και αυτά των σκαπανέων, υπονομοποιών με αποτέλεσμα να μην υπάρχει εξειδίκευση σε πυροσβεστικές επιχειρήσεις.
Με τη Διλοχία Σκαπανέων και Πυροσβεστών συνέπρατταν, σε περίπτωση πυρκαγιάς οι Διοικητικές Αρχές, το Φρουραρχείο και η Χωροφυλακή.
Η Διλοχία αντιμετώπισε με επιτυχία κάποιες πυρκαγιές στην Αθήνα, μέχρι την παραμονή των Χριστουγέννων του 1909 όπου μια μεγάλη και ανεξέλεγκτη πυρκαγιά καταστρέφει τα Ανάκτορα (ΣΣ |> δεν ήταν η πρώτη, είχε προηγηθεί το 1884, όταν αποτεφρώθηκε ο 2ος όροφος της βορινής πτέρυγας) φανερώνοντας την αδυναμία και την ανεπάρκεια των μέσων που διέθετε για να την αντιμετωπίσει.
Ακολουθώντας τη ρήση «χτυπάω το σαμάρι ν’ ακούσει το γαϊδούρι» το 1910 καταργήθηκε ο Λόχος Πυροσβεστών της Διλοχίας Σκαπανέων και Πυροσβεστών και στη θέση του συστήθηκε η «Πυροσβεστική Μοίρα» από εθελοντές και κληρωτούς, τριετούς υποχρέωσης, αποτελώντας χωριστό στρατιωτικό τμήμα δύο λόχων με υπαγωγή απευθείας στο Υπουργείο Στρατιωτικών.
Η Πυροσβεστική Μοίρα με αποκλειστικά πυροσβεστικά καθήκοντα, αντιμετώπισε με επιτυχία πολλές πυρκαγιές στην Αθήνα και τον Πειραιά, μέχρι τις 16-Αυγ-1911, που κλήθηκε να επέμβει στη μεγάλη πυρκαγιά του Χημείου του Κράτους.
Παρά τις υπεράνθρωπες προσπάθειες των πυροσβεστών, η Πυροσβεστική Μοίρα πλήρωσε την ανεπάρκεια των μέσων πυρόσβεσης που διέθετε, με τρεις νεκρούς και πολλούς τραυματίες πυροσβέστες.
Το 1914 μέσα σε πολεμική ατμόσφαιρα (1ος Παγκόσμιος Πόλεμος) η Πυροσβεστική Μοίρα μετονομάστηκε σε Λόχο Πυροσβεστών χωρίς ν΄ αλλάξει τίποτε από την οργάνωση και τον εξοπλισμό της.
Χρειάστηκε να περάσουν 9 χρόνια για την προμήθεια 20 βενζινοκίνητων πυροσβεστικών αυτοκινήτων: ο Λόχος Πυροσβεστών αντιμετώπισε με επιτυχία πολλές πυρκαγιές, χωρίς όμως και πάλι να καλύψει συνολικά τις μεγάλες ανάγκες πυροπροστασίας και πυρόσβεσης.
Το Σώμα αυτό, κάλυπτε κατά υποτυπώδη τρόπο την πυρασφάλεια Αθηνών, Πειραιώς, Θεσσαλονίκης και Πατρών.
Στις άλλες πόλεις οι Δήμοι υποχρεώθηκαν (παλιά μου τέχνη κόσκινο) να χρησιμοποιήσουν δημοτικούς εργάτες και μέσα για την κατάσβεση των πυρκαγιών.
Στις 26-Απρ-1926 με Διάταγμα διαλύθηκε ο Λόχος Πυροσβεστών και σχηματίστηκε «Πυροσβεστικόν Σώμα», εντελώς ανεξάρτητο από το λοιπό Στράτευμα με ξεχωριστή Διοίκηση υπαγόμενο απευθείας στις διαταγές του Υπουργείου Στρατιωτικών.
Ούτε όμως αυτός ο σχηματισμός απέδωσε, αφού οι μεγάλες πυρκαγιές που σημειώθηκαν τα επόμενα χρόνια ήταν τόσο καταστροφικές, ώστε ανησύχησαν σε μεγάλο βαθμό τις Ασφαλιστικές Εταιρείες, οι οποίες και έθεσαν αμέσως το θέμα αναδιοργάνωσης του Πυροσβεστικού Σώματος και υπαγωγής του σε άλλο Υπουργείο.
Έτσι στις 30- Αυγ-1929, η κυβέρνηση Βενιζέλου έδωσε εντολή για τη μελέτη που αναφέραμε και στις 12-Μαΐ-1930 δημοσιεύτηκε ο Νόμος 4661 «περί διοργανώσεως Πυροσβεστικού Σώματος».
Σύμφωνα με αυτόν, ιδρύεται το Πυροσβεστικό Σώμα ανεξάρτητο με δικούς του νόμους, σε μορφή ΝΠΔΔ και υπαγωγή στο Υπουργείο των Εσωτερικών.
Για τη στελέχωσή του, τοποθετήθηκαν, μετατασσόμενοι από το Λόχο Πυροσβεστών, πενήντα έξι υπαξιωματικοί και πυροσβέστες, καθώς και έντεκα αξιωματικοί. Την ευθύνη της οργάνωσης του νέου Πυροσβεστικού Σώματος ανέλαβε, με απόφαση του ιδίου του Ελευθέριου Βενιζέλου και με τον τίτλο του Τεχνικού Επιθεωρητή, ο Αλκιβιάδης Κοκκινάκης, πρώην Διοικητής της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας Πετρούπολης.
Το 1931 κατασκευάστηκε στο προαύλιο της οδού Μουρούζη, ο πρώτος στην Ελλάδα, Πυροσβεστικός Πύργος Ασκήσεων, ειδικό πυροσβεστικό γυμναστήριο και δαιδαλώδης σήραγγα για την εκπαίδευση των επαγγελματιών πυροσβεστών, ενώ παράλληλα κυκλοφορεί το πρώτο πυροσβεστικό βιβλίο με τίτλο «Θεωρία Πυροσβεστικής Τέχνης», σχετικά με τις γενικές αρχές και μεθόδους κατάσβεσης.
Το 1932 ιδρύθηκαν Πυροσβεστικές Υπηρεσίες στους Δήμους Αθήνας, Πειραιά και Θεσσαλονίκης.
Το 1935 προβλέφθηκε θέση Αρχηγού στο Πυροσβεστικό Σώμα, την οποία καταλαμβάνει ο τότε Αρχηγός της Αστυνομίας Πόλεων Δημήτριος Τρύφωνας.
Το 1936 ιδρύθηκε στην Αθήνα η Πυροσβεστική Σχολή για την εκπαίδευση των Δοκίμων Πυροσβεστών της 6ης Εκπαιδευτικής Σειράς, ενώ το επόμενο χρόνο ιδρύεται στον Πειραιά, ο πρώτος Λιμενικός Πυροσβεστικός Σταθμός, εξοπλισμένος με φορητές αντλίες και με πλωτά μέσα που διέθετε η λιμενική αρχή.
Μέχρι και το 1940 το Πυροσβεστικό Σώμα, έκανε σοβαρές προσπάθειες για την βελτίωση της οργάνωσής του, αύξησε το προσωπικό του, εξοπλίστηκε σε μέσα, ενώ ιδρύθηκαν Πυροσβεστικές Υπηρεσίες σε πολλές μεγάλες πόλεις.
Κατά τη διάρκεια του πολέμου, συμμετείχε ενεργά στην πολιτική άμυνα της χώρας, ειδικά σε επιχειρήσεις κατάσβεσης στους βομβαρδισμούς Αθήνας και Πειραιά, ενώ ιδρύονται ΠΥ σε Κέρκυρα, Γιάννενα, Αγρινίο, Φλώρινα, Πρέβεζα, Καλαμάτα και Μυτιλήνη.
Παράλληλα, την περίοδο της κατοχής, πολλοί ήταν οι υπάλληλοι του Σώματος που οργανώθηκαν και συμμετείχαν στην αντίσταση.
(αύριο το 2ο μέρος)
▪️ ℹ️ ℹ️ ▪️
Το Μουσείο του Πυροσβεστικού Σώματος, που συστεγάζεται σ’ ένα 2ώροφο κτίριο με τον 12ο Πυροσβεστικό Σταθμό Αθηνών, ιδρύθηκε το 1992 και ξεκίνησε τη λειτουργία του στην Παλλήνη Αττικής το 2007.
Νίκου Μίληση & Λεωφ. Μαραθώνος, Τ.Κ. 15351
Άνω Μπαλάνα Παλλήνη Αττικής (έξοδος 15 Αττικής οδού).
Τηλ. 210 6663801, 210 6663819, FAX 210 6663827
