Μια ολόκληρη ζωή στο επίκεντρο της νυχτερινής ζωής της Αβάνας, με λαμπρές ερμηνείες στο Salón Rojo del Capri και 10άδες ξένες σκηνές στις Ηνωμένες Πολιτείες, την Ισπανία, τη Δομινικανή Δημοκρατία, έχοντας κλείσει τα 99 της χρόνια, πέθανε στις 24-Φλεβάρη στην Αβάνα, λόγω πνευμονικής θρομβοεμβολής (σσ. νοσηλευόταν στο στρατιωτικό νοσοκομείο Carlos J Finlay)
Όπως αναφέρει σχετική ανάρτηση της Granma, από τότε που μπήκε στο ίδρυμα υγείας στα μέσα της εβδομάδας, το νησί της επανάστασης γνώριζε την κατάστασή της. Εκατοντάδες, από τα κοινωνικά δίκτυα, περίμεναν, κάτι που εξηγεί τη στοργή που της έδειχναν όσοι για δεκαετίες παρατήρησαν σε αυτήν την υπέρτατη χάρη και την αξιοσημείωτη ιδιαιτερότητα της καλλιτεχνικής της αφοσίωσης, όπως αναγνωρίστηκε _ίσως αργά με το Premio Nacional del Humor (Εθνικό Βραβείο πνευματικής _πολιτιστικής προσφοράς) το 2020.
Σχολιάζοντας το τραγικό γεγονός, ο Alpidio Alonso, υπουργός Πολιτισμού, την αποκάλεσε «χαρισματική και αγαπημένη Κουβανή καλλιτέχνιδα, για πάντα στη φαντασία του λαού μας». Η Uneac μοιράστηκε την είδηση του θανάτου της περιγράφοντας τη Χουάνα ως «σύμβολο της πιο αξιαγάπητης ταυτότητας του νησιού» (σσ. Unión de Escritores y Artistas de Cuba _Εθνική Ένωση Συγγραφέων και Καλλιτεχνών της Κούβας είναι η κοινωνική, πολιτιστική και επαγγελματική οργάνωση συγγραφέων, μουσικών, ηθοποιών, ζωγράφων, γλυπτών και γενικά καλλιτεχνών, που Ιδρύθηκε το 1961 από τον ποιητή Nicolas Guillen).
ℹ️ Το 2008, οι Επαναστατικές Ένοπλες Δυνάμεις
την τίμησαν με την παράδοση αντιγράφου στρατηγού Máximo Gómez
Ο Lázaro Caballero, που στο βιβλίο του Juana la Cubana (Χουάνα η Κουβανέζα), συγκεντρώνει συνεντεύξεις και μαρτυρίες για την καλλιτέχνιδα με την πληρέστερη δυνατή εικόνα της καριέρας της, την ακολούθησε κατά τη διάρκεια της ασθένειας και την αποχαιρέτισε με την πεποίθηση ότι «από εδώ και πέρα ο μύθος της θα μεγαλώνει».
Η Χουάνα γεννήθηκε στις 26 Μαΐου 1925 στην Αβάνα. Μαύρη, φτωχή και ορφανή, στίγμα στην κοινωνία της εποχής της, την ανακάλυψε ο δάσκαλος Obdulio Morales, ο οποίος περνώντας από έναν δρόμο άκουσε τη φωνή της κοπέλας που ήταν οικιακή βοηθός σε πολυκατοικία.
Ο Μοράλες την οδήγησε να δώσει μια παράσταση στο θέατρο Martí. Σταμάτησε να είναι η Neris Amelia Martínez Salazar για να γίνει Juana Bacallao –η guaracha του δασκάλου έγινε γνωστή στο κοινό ως Juana la Cubana.
Η άνοδος σαν σταρ και η οικονομική απολαβή δεν ήταν εύκολη και επιτεύχθηκε μόνο μετά τους επαναστατικούς μετασχηματισμούς στον τομέα του πολιτισμού.
Σε ένα μοναδικό στυλ αναδημιουργίας θεμάτων son, γκουαράτσα και αφρο-κουβανέζικων θεμάτων και πάνω από όλα σφυρηλάτησε μια ολόκληρη μυθολογία γύρω της, με αληθινά και αβέβαια, αλλά αστραφτερά και ανεπανάληπτα ανέκδοτα και διηγήσεις.