Ένα καλοκαιρινό βράδυ, σε μια απομονωμένη παραλία γεμάτη σκουπίδια και κάτω από το φως των αστεριών μια παρέα νέων ανθρώπων, αγοριών και κοριτσιών, διαβάζει αποσπάσματα από ένα βιβλίο που πολύ σύντομα τους οδηγεί σε συνδέσεις και προβληματισμούς για τις δικές τους ζωές…
Πρόκειται για το μυθιστόρημα “Βασιλίσα Μαλίγκινα” της Αλεξάντρα Κολοντάι, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις της Σύγχρονης Εποχής, στο οποίο βασίζεται η θεατρική παράσταση “Αστεροειδής 2467Κ“.
Στον πρόλογό του βιβλίου από το Τμήμα της ΚΕ του ΚΚΕ για την Ισοτιμία των Γυναικών, επισημαίνεται: “Είναι από εκείνα τα λογοτεχνικά έργα που παρακινούν το κοινό σε δεύτερο και τρίτο διάβασμα, γιατί προκαλούν ικανοποίηση, ερωτήματα, νέες σκέψεις και προβληματισμούς, απορίες ή και αντιρρήσεις“.
Φανταζόμαστε πως ίσως αυτό συνέβη και με τον Θίασο Αντάμα, που με αυτόν τον τόσο αξιόλογο και δημιουργικό τρόπο κατάφεραν να το μεταφέρουν σε μια θεατρική παράσταση που σίγουρα αξίζει να δούμε…
Άλλωστε, με αφορμή τη συγκεκριμένη παράσταση, μπορούμε και να ανακαλύψουμε εκ νέου ή και για πρώτη φορά και το ίδιο το μυθιστόρημα. Να αντλήσουμε πείρα και διδάγματα από την πρωτοπόρα στάση της γυναίκας κομμουνίστριας, την πορεία χειραφέτησής της, τόσο σε συνθήκες σοσιαλιστικής οικοδόμησης, όσο και στις διαφορετικές, σύγχρονες συνθήκες.
Τόσο το ίδιο μυθιστόρημα, όσο και η θεατρική παράσταση που προσπαθεί να αγκαλιάσει σύγχρονα ερωτήματα για την εξέλιξη των ανθρώπινων σχέσεων και τη θέση της γυναίκας, αποτελούν πηγή πλούσιων συμπερασμάτων και προβληματισμού στην πάλη μας για την απελευθέρωση της γυναίκας από κάθε κοινωνική καταπίεση.
Εκείνο που «ο κόσμος έχει τούμπανο» και οι εδώ Ευρωατλαντικοί «κρυφό καμάρι», επιβεβαίωσε ο Αμερικανός πρέσβης στην Τουρκία Τζεφ Φλέικ, υπογραμμίζοντας πως οι εξοπλισμοί των…
Λίγα λόγια για την πλοκή του βιβλίου
Στο επίκεντρο είναι η συζυγική σχέση ανάμεσα στην εργάτρια μπολσεβίκο Βασιλίσα Μαλίγκινα και τον εργάτη -μετανάστη στην Αμερική- αναρχικό Βολόντια Ιβάνοβιτς, ο οποίος επέστρεψε στη Ρωσία για να πάρει ενεργό μέρος στην επανάσταση. Εντάχτηκε στο Μπολσεβίκικο Κόμμα κάτω από την αίγλη της Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης το 1917 και την προσωπική επιρροή της Βασιλίσα, που η ίδια είναι κομματικό στέλεχος.
Παρακολουθούμε την ανάλυση της προσωπικότητας και της στάσης ζωής της ηρωίδας, της Βασιλίσα ή Βάσια, που έζησε την περίοδο της προετοιμασίας και νίκης της Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης και τα πρώτα χρόνια της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.
Οι ήρωες της παράστασης αναρωτιούνται: “Πως ήταν τότε, μέσα στις φλόγες της σοσιαλιστικής επανάστασης, οι άνθρωποι;“. Και απαντούν: “Πολεμούν. Με πάθος. Με πίστη. Με αποφασιστικότητα“.
Σε αυτές τις συνθήκες, γεννήθηκε ο δεσμός της Βάσιας με τον σύντροφό της Βολόντια. Στηρίχτηκε στον αμοιβαίο έρωτα, σεβασμό και θαυμασμό, στην απόφαση να ακολουθήσουν μαζί τον ίδιο επαναστατικό δρόμο στη ζωή.
Ο δεσμός αυτός, όμως, αρχίζει να φθίνει, όταν ο Βολόντια αρχίζει να υποτάσσει την επανάσταση στις δικές του ατομικές ανάγκες, όταν οι ατομικές επιλογές του τον οδηγούν σε όλο και μεγαλύτερες ταλαντεύσεις και απογοητεύσεις για την πορεία του στο Κόμμα.
Η πορεία της σκέψης, των διλημμάτων, των συναισθημάτων, των επιλογών της Βασιλίσα για την υπερνίκηση κάθε ταλάντευσης στη σκέψη και τη στάση της, απέναντι στον άνθρωπο που μόνο στο όνομα είναι ο ίδιος που αγάπησε κάποτε, με την πρώτη ματιά φαίνεται να αφορά τη σχέση μεταξύ τους, τις αντιθέσεις στις σχέσεις των δύο φύλων.
Με τη δεύτερη ματιά όμως αφορά κάτι πολύ βαθύτερο… Εκφράζει τη διαπάλη ανάμεσα στο «παλιό» και το «καινούργιο».
Από την αρχή, το πρώτο εργατικό κράτος στη Σοβιετική Ρωσία και αργότερα ΕΣΣΔ, σάρωσε όλους τους νόμους που διατηρούσαν και ενίσχυαν την ανισότητα των δύο φύλων, που υποδούλωναν τη γυναίκα στον άντρα μέσα στην οικογένεια. Επιτέλεσε σπουδαία άλματα στην οικονομική και κοινωνική ζωή, στη νομοθεσία. Όμως, «η ισότητα απέναντι στο νόμο δεν είναι ακόμα και ισότητα στη ζωή» (Λένιν).
Έπρεπε να γκρεμιστούν και όλες οι αναχρονιστικές, αντιδραστικές, σκοταδιστικές και υποκριτικές αντιλήψεις που επιβίωναν αιώνες πριν στην κοινωνική συνείδηση, συνήθεια, συμπεριφορά και στάση ζωής. Ταυτόχρονα, το επαναστατικό κύμα δεν αφήνει ανεπηρέαστες τις κοινωνικές σχέσεις, τις σχέσεις μεταξύ των δύο φύλων, ο συναισθηματικός δεσμός, η επιλογή για τη δημιουργία οικογένειας και παιδιών, που παίρνουν νέο περιεχόμενο. Όμως, όλα αυτά δεν γίνονται αυτόματα. Μέσα από το πρόσωπο της πρωταγωνίστριας, φωτίζεται, τελικά, η προσωπικότητα της γυναίκας επαναστάτριας που αποφασίζει μέσα από ένα δύσβατο μονοπάτι να συνεχίσει την πορεία της συμβάλλοντας στη σοσιαλιστική οικοδόμηση, στο Κόμμα, χωρίς να εξαρτάται η στάση της από τη στάση του συντρόφου της. Η λύτρωση, όπως πάντα, έρχεται και για την ίδια και για το κοινό.
ℹ️ Πληροφορίες για την παράσταση: Θέατρο Μικρός Κεραμεικός
Κάθε Παρασκευή (21:00) και Σάββατο (19:00) έως και τις 25-Νοε
“Με εντυπωσίασε η δύναμη της πρωταγωνίστριας να είναι συνεπής με τον εαυτό της και τις ιδέες της διεκδικώντας μια σχέση ειλικρίνειας, αγάπης και συντροφικότητας που όταν δεν βρίσκει ανταπόκριση από το σύζυγο- σύντροφο -φίλο -εραστή, και παρά τα δικά της αισθήματα, βρίσκει τη δύναμη να φύγει. Και μάλιστα μέσα στις δύσκολες συνθήκες που ζούσε τότε… Μια επιλογή που είναι και σήμερα δύσκολη καθώς δεν μπορείς καλά-καλά να συντηρήσεις το εαυτό σου, πόσο μάλλον ένα σπίτι, μια οικογένεια, ή να κάνεις ένα παιδί και συχνά εγκλωβίζεσαι σε σχέσεις που έχει χαθεί η συντροφικότητα και δεν έχεις τη δύναμη να φύγεις, δεν είσαι ειλικρινής απέναντι στον εαυτό σου και στον άνθρωπο που κάποτε αγάπησες…» μας λέει η δημιουργός για την επιλογή του έργου με μια ηρωίδα που στάθηκε με αξιοπρέπεια σε μία εποχή όπου η γυναίκα αγωνιζόταν να κατακτήσει τη θέση της”
“Πόσα είναι άραγε τα αστέρια; Τι έχει ήδη γραφτεί πάνω τους και αντικατοπτρίζεται στο σήμερα; Ένα ανοιχτό εισιτήριο για την αλλαγή.” Μια παρέα φίλων διαβάζει την ιστορία ενός έρωτα που γεννήθηκε έναν αιώνα πριν, στα χρόνια της Οκτωβριανής Επανάστασης, μαθαίνοντας και σχολιάζοντας όλα όσα έμειναν ανεξίτηλα στην ιστορία.
Ο Θίασος Αντάμα, μετά την πρόσφατη επιτυχία της παράστασης “Χορεύετε;”, επιστρέφει με ένα νέο, ανατρεπτικό έργο που έρχεται να αγκαλιάσει σύγχρονα ερωτήματα για την εξέλιξη των ανθρώπινων σχέσεων και τη θέση της γυναίκας. Τι έχει αλλάξει στις σχέσεις των δυο φύλων; Πώς έχει δομηθεί ο ρόλος της γυναίκας στη σύγχρονη κοινωνία με την πάροδο εκατό χρόνων; Και πώς η σπειροειδής εξέλιξη της κοινωνίας αντανακλάται στην ποιότητα των σχέσεων;
Ένα καλοκαιρινό βράδυ, σε μια απομονωμένη παραλία γεμάτη σκουπίδια, μια παρέα διαβάζει αποσπάσματα από ένα βιβλίο που πολύ σύντομα τους οδηγεί σε συνδέσεις και προβληματισμούς για τις δικές τους ζωές. Τους γεννά την ανάγκη να χρησιμοποιήσουν κάθε άτακτα πεταμένο αντικείμενο, να το βάλουν σε τάξη, να το κάνουν ξανά λειτουργικό και στα νέα δεδομένα να συνθέσουν από την αρχή τις συνθήκες γύρω τους και συνακόλουθα να αλλάξουν προοδευτικά τις δικές τους σχέσεις. Να βρεθούν σε σχέσεις που τους εξελίσσουν και τους φέρνουν κοντά στο ανθρώπινο στοιχείο. Πότε και πώς θα γίνει αυτό; Η απάντηση στο κοινό.
Ο Θίασος Αντάμα προσκαλεί σε ένα ταξίδι στο χρόνο, για να διερευνήσουμε και να ανακαλύψουμε μαζί όσα κάποτε ήταν ανεπεξέργαστα και σήμερα παραμένουν αναπάντητα, αλλά δεν θα μείνουν για πάντα στατικά.
Κείμενο / Σκηνοθεσία: Γεωργία Καούκη
Ερμηνεύουν: Δανάη Αλυσανδράτου, Κατερίνα Καϊμά, Συμεών Κωστάκογλου, Άρης Μπαταγιάννης, Ειρήνη Λιγάτου, Βιβή Τάγαρη
Βοηθός σκηνοθέτη / Οργάνωση παραγωγής: Ασπασία Μπατατόλη
Επιμέλεια κίνησης: Λαμπρινή Γκόλια
Πρωτότυπη μουσική σύνθεση: Δημήτρης Ανδρονιάδης
Σκηνικά / Κοστούμια: Βίκυ Πάντζιου
Σχεδιασμός φώτων: Χριστίνα Φυλακτοπούλου
Βίντεο: Άκης Βαλεργάκης
Μικρός Κεραμεικός (Ευμολπιδών 13, Τηλ.: 2103454831, 6982373658, 6976021249). Κάθε Παρασκευή στις 21:00 και Σάββατο 19:00, μέχρι τις 24/11. Διάρκεια 75′. Εισιτήρια 10-14€.
Αλεξάνδρα Μ. Κολοντάϊ
«Βασιλίσα Μαλίγκινα»
Η πάλη του νέου ενάντια στο παλιό
στις σχέσεις των δύο φύλων
μέσα στη φωτιά της επανάστασης
Ένα ενδιαφέρον λογοτεχνικό έργο με ιστορικό υπόβαθρο κυκλοφόρησε από τη «Σύγχρονη Εποχή», ιδιαίτερα πυκνό και αφαιρετικό στα ιστορικά γεγονότα και στις εξελίξεις. Πρόκειται για το «Βασιλίσα Μαλίγκινα» της Αλεξάνδρας Κολοντάι. Είναι από εκείνα τα βιβλία που σε παρακινούν σε δεύτερη και τρίτη ανάγνωση. Η πλοκή του έργου έχει στο επίκεντρο τη συζυγική σχέση ανάμεσα στην μπολσεβίκα εργάτρια Βασιλίσα Μαλίγκινα και τον αναρχικό εργάτη Βολόντια Ιβάνοβιτς, μετανάστη στην Αμερική, ο οποίος επέστρεψε στη Ρωσία για να πάρει ενεργό μέρος στην επανάσταση και εντάχθηκε στους μπολσεβίκους, κάτω από την αίγλη της Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης και την προσωπική επιρροή της Βασιλίσα.
Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου, η συγγραφέας αναλύει την προσωπικότητα και τη στάση ζωή της κεντρικής ηρωίδας, της Βασιλίσα ή Βάσιας, που έζησε την περίοδο της προετοιμασίας και νίκης της Οκτωβριανής Σοσιαλιστικής Επανάστασης, αλλά και τα πρώτα χρόνια της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.
Αναδεικνύεται η πορεία που διέτρεξε για την υπερνίκηση κάθε ταλάντευσης στη σκέψη και στη στάση της, όταν ήρθε αντιμέτωπη με το δίλημμα αν μπορεί να συνεχίσει τη συζυγική της σχέση εφόσον εκτιμούσε ότι ο άνθρωπος με τον οποίο είχε στενά συνδέσει τη ζωή της τις φλογισμένες μέρες του Οκτώβρη του 1917 πλέον δεν αντιπροσώπευε τον συνδυασμένο ρόλο του συντρόφου – φίλου – εραστή.
Προβάλλονται τα διλήμματα, η συναισθηματική και συνειδησιακή πορεία της ηρωίδας, όταν ο δεσμός της – που στηριζόταν στον αμοιβαίο έρωτα και σεβασμό, στην απόφαση να ακολουθήσουν τον ίδιο επαναστατικό δρόμο στη ζωή – άρχισε να διαρρηγνύεται, όταν ο σύντροφός της υπέταξε την επανάσταση στις δικές του ατομικές ανάγκες, όταν οι επιλογές του τον οδήγησαν σε όλο και μεγαλύτερες ταλαντεύσεις και απογοητεύσεις για την πορεία του στο Κόμμα. Σε ένα πρώτο επίπεδο, η σχέση μεταξύ των δύο χαρακτήρων του έργου αντανακλά τις αντιθέσεις στις σχέσεις μεταξύ των δύο φύλων. Βαθύτερα, εκφράζει τη διαπάλη ανάμεσα στο «παλιό», που είχε δεχτεί θανατηφόρο πλήγμα και ψυχορραγούσε, και στο «βρέφος» που γεννήθηκε, διαπάλη η οποία πήρε εξαιρετικά οξυμένες διαστάσεις την περίοδο που ξεδιπλώνεται το έργο, κυρίως την πενταετία 1917 – 1922.
Μέσα από την κεντρική ηρωίδα, τη Βασιλίσα, η Αλεξάνδρα Κολοντάι σαφώς υπερασπίζεται τις σοσιαλιστικές σχέσεις, τις επαναστατικές ιδέες για την οργάνωση ενός νέου τρόπου ζωής. Αναδεικνύει την ασυμβίβαστη πάλη της ηρωίδας του έργου με τις κοινωνικές και ιδεολογικές συνέπειες της ΝΕΠ, αλλά και την προσπάθεια που κατέβαλε για χρόνια ώστε να μην παραδοθεί ο σύντροφος, φίλος και εραστής της στον ολισθηρό δρόμο της υπόκλισης στη συνήθεια του καπιταλιστικού παρελθόντος, στο δέλεαρ μιας πιο άνετης προσωπικής ζωής.
Μέσα από τις σελίδες του έργου φωτογραφίζεται η επιβίωση και αναβίωση αστικών και μικροαστικών αντιλήψεων στη συνείδηση και συμπεριφορά ακόμα και επαναστατών, που συνεργάζονταν με αστούς βιομήχανους και εμπόρους, μεσάζοντες, οι οποίοι ήλπιζαν στην ανάκτηση της ατομικής – καπιταλιστικής ιδιοκτησίας τους στα μέσα παραγωγής μέσω των προσωρινών εκχωρήσεων σε ορισμένες επιχειρήσεις.
Με αριστοτεχνικό τρόπο, η Αλ. Κολοντάι φωτίζει τις ταλαντεύσεις της μπολσεβίκας εργάτριας μπροστά στις δοκιμασίες και στην απογοήτευση που έφερναν η στάση ζωής του συντρόφου της, αλλά και η δυσκολία, τα πισωγυρίσματα στη στράτευση ενός μέρους των εργατικών και λαϊκών δυνάμεων με τις νέες οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες της σοσιαλιστικής οικοδόμησης.
Η λύτρωση από τις σκιές πάνω στην μπολσεβίκικη συνείδησή της έρχεται – έχοντας η ίδια κατακτήσει μεγαλύτερη κοινωνική και πολιτική πείρα – ακολουθώντας το δρόμο της συνειδητής ένταξης στην υπόθεση της σοσιαλιστικής επανάστασης, με τη δημιουργική προσπάθεια να βρίσκει τους κατάλληλους τρόπους και τις μεθόδους για το ξεπέρασμα των δυσκολιών, με όπλο τη συντροφικότητα και την αλληλεγγύη που ένιωθε για τους εργάτες, τη φτωχολογιά.
Δεν έχανε το δυναμισμό και την αφοσίωσή της στον κύριο στόχο, ακόμα και όταν αντιμετώπιζε πικρίες και απογοητεύσεις από κομματικά στελέχη και καθοδηγητές που είχαν μείνει πίσω από τις απαιτήσεις της σοσιαλιστικής οικοδόμησης ή φοβούνταν το «καινοτόμο» στις διαπροσωπικές και οικογενειακές σχέσεις. Περιγράφοντας ορισμένους ανθρώπινους χαρακτήρες, η Αλ. Κολοντάι αναδεικνύει το ρόλο της ταξικής προέλευσης και ένταξης στην επαναστατική αντοχή, ιδιαίτερα σε περιόδους που αυξάνονται απότομα οι ανάγκες του ταξικού αγώνα, στη σύγκρουση με το «παλιό», που αντιστέκεται και για ένα διάστημα επιβιώνει.
Από την αρχή μέχρι το τέλος το βιβλίο διαπνέεται από τη σημασία της αλλαγής της συνείδησης των μαζών ως συνειδητών παραγωγών του κοινωνικού προϊόντος και πρωταγωνιστών στην οικοδόμηση της νέας κοινωνίας. Το νεαρό σοβιετικό κράτος δεν είχε να συντρίψει μόνο το καπιταλιστικό παρελθόν, αλλά και τις προκαπιταλιστικές επιβιώσεις. Επιδρούσε η πορεία αντιμετώπισης αντιθέσεων που κληρονομήθηκαν από τον καπιταλισμό, όπως ανάμεσα στην πόλη και το χωριό, στην επιτελική και την εκτελεστική δουλειά, στη σχέση του ατόμου με την κολεκτίβα, αλλά και υποκειμενικών λαθών, αδυναμιών, φαινομένων υποτίμησης ορισμένων προβλημάτων που σχετίζονταν με την ανάπτυξη κομμουνιστικής συνείδησης.
Η συγγραφέας, μέσα από το πρόσωπο της Βάσιας, χωρίς ίχνος επαναστατικού καθηκοντολογίου και ηθικολογικού κηρύγματος για τη γυναικεία ισοτιμία, φωτίζει τη γυναίκα επαναστάτρια που αποφασίζει μέσα από ένα δύσβατο μονοπάτι να συνεχίσει την πορεία της συμβάλλοντας στη σοσιαλιστική οικοδόμηση, χωρίς να εξαρτάται η στάση της από τη στάση του συντρόφου της. Η σημασία του έργου «Βασιλίσα Μαλίγκινα», αλλά και ο ποιοτικός – επαναστατικός χαρακτήρας ορισμένων μέτρων που περιγράφονται, όπως η υποχρεωτικότητα συμμετοχής στην κοινωνική εργασία για άντρες και γυναίκες, μπορούν να αναδειχθούν τοποθετώντας τα στην ιστορική τους διάσταση, στη Ρωσία του 1920.
Η ιστορική πείρα της σοσιαλιστικής οικοδόμησης τον 20ό αιώνα απέδειξε ότι το πρώτο εργατικό κράτος που διαμορφώθηκε στη Σοβιετική Ρωσία σάρωσε όλους τους παλιούς νόμους που διατηρούσαν και ενίσχυαν την ανισότητα των δύο φύλων, που υποδούλωναν τη γυναίκα στον άντρα μέσα στην οικογένεια, και επιτέλεσε σπουδαία άλματα στην οικονομική και κοινωνική ζωή, αλλά και στη νομοθεσία για να θεμελιώσει αυτό το επαναστατικό έργο. Όπως διαπίστωνε ο Λένιν, «η ισότητα απέναντι στο νόμο δεν είναι ακόμα και ισότητα στη ζωή». Το κύριο έργο δηλαδή της σοσιαλιστικής εξουσίας, μαζί με τις νομικές ρυθμίσεις, που έρχονται σε αυτήν τη φάση όχι ως επιστέγασμα, αλλά ως πρώτο βήμα, είναι η αναμόρφωση συνολικά της κοινωνίας, που θα δώσει νέο περιεχόμενο στις σχέσεις μεταξύ των φύλων, στον συναισθηματικό δεσμό τους, στην επιλογή για δημιουργία οικογένειας και παιδιών.
Οι νέες αξίες και αντιλήψεις αποκρυσταλλώνονται σταδιακά με την πάλη ενάντια στο «παλιό», στο βαθμό που εδραιώνονται οι κομμουνιστικές σχέσεις. Σε αυτήν τη βάση επαναστατικοποιούνται οι απόψεις για τις σχέσεις των δύο φύλων, για τις σχέσεις ανθρώπου προς άνθρωπο, όπως και όλα τα αισθήματα και οι ιδέες των ανθρώπων. Παρεμβάλλονται νέοι κανόνες ανάμεσα στις υποχρεώσεις του ατόμου απέναντι στην κοινωνία, που οδηγούν στην επαναστατικοποίηση των σχέσεων και μέσα στην οικογένεια.
Η διαδικασία αυτή δημιουργεί τη βάση για την πραγματική αναγέννηση των σχέσεων μεταξύ των δύο φύλων, των συναισθηματικών και οικογενειακών δεσμών που αναπτύσσουν. Πρόκειται για το γόνιμο έδαφος για την ελεύθερη ανάπτυξη των αμοιβαίων σχέσεων μεταξύ άντρα και γυναίκας. Το ζήτημα της επιλογής συμβίωσης ενός ζευγαριού γίνεται αποκλειστικά ιδιωτική υπόθεση. Δεν επηρεάζεται από άλλους παράγοντες, και γι’ αυτό διαρκεί για όσο καιρό διαρκεί η έλξη. Το μοναδικό «ελατήριο» είναι η αμοιβαία αγάπη. Πρόκειται για σύνθετα κοινωνικά ζητήματα, που απασχόλησαν και τον ίδιο τον Λένιν. Οπως αποτυπώνεται στις συνομιλίες του με την Κλάρα Τσέτκιν, ασκούσε κριτική σε απόψεις που αναπτύσσονταν και υποστήριζαν ότι στην κομμουνιστική κοινωνία η ικανοποίηση των σεξουαλικών πόθων θα ήταν κάτι τόσο απλό και ασήμαντο, «σαν να πίνεις νερό». Εξέφρασε την αντίθεσή του σε αντιλήψεις που συνέδεαν απευθείας και αποκλειστικά το ζήτημα του έρωτα, των διαπροσωπικών σχέσεων, με την οικονομική βάση. Θεωρούσε ότι συνδεόταν και με τις αλλαγές στο ιδεολογικό, πολιτικό και νομικό εποικοδόμημα της κοινωνίας, με τις αλλαγές στις συνθήκες ζωής των γυναικών.
Όμως, η πάλη του νέου ενάντια στο παλιό είναι μια αργή και βασανιστική πορεία εμφάνισης και εξαφάνισης, καθώς οι επαναστατικές αλλαγές στην οικονομική και κοινωνική ζωή επιδρούν με ορισμένη καθυστέρηση στη συνείδηση και στις εδραιωμένες για αιώνες αντιλήψεις. Η συγγραφέας μέσα από το έργο προβάλλει τη δημιουργία κοινοβιακών σπιτιών, γενικά μορφών κοινοβιακής ζωής, προκειμένου να απαλλαγεί η γυναίκα από τις κοπιαστικές και άχαρες δουλειές του ατομικού νοικοκυριού, με βασικό κριτήριο και προϋπόθεση τη συνειδητή συμμετοχή της στη σοσιαλιστική εργασία.
Ταυτόχρονα, μέσα από τις περιγραφές της κεντρικής ηρωίδας αχνοφαίνεται η προσπάθεια τα κοινοβιακά σπίτια να υπηρετήσουν κι έναν άλλο σκοπό: Την κατάκτηση της συλλογικότητας στις συνθήκες ζωής, σπάζοντας το φράγμα της στενά ατομικής – οικογενειακής ζωής ως κυττάρου της κοινωνίας, όπως αναπαράγεται από την αστική αντίληψη.
Στο συγκεκριμένο λογοτεχνικό έργο το κοινοβιακό σπίτι απέτυχε, όπως ομολογεί θλιμμένα η Βασιλίσα. Αυτό δεν αναιρεί τα πρωτοπόρα και καινοτόμα μηνύματα του συγκεκριμένου εγχειρήματος. Αναδεικνύει ότι στις συγκεκριμένες ιστορικές, οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες δεν είχε ωριμάσει η αποδοχή ενός νέου τρόπου ζωής.
Οι όποιες μορφές κολεκτιβιστικής ζωής και κοινωνικών υποδομών – υπηρεσιών για τη φροντίδα των παιδιών, του ατομικού νοικοκυριού, οι νέες ιδέες που γεννήθηκαν και δοκιμάστηκαν – άλλες αναπτύχθηκαν, άλλες εγκαταλείφθηκαν ή αφυδατώθηκαν στην πορεία της σοσιαλιστικής οικοδόμησης – δεν πρέπει να μείνουν έξω από τον σύγχρονο προβληματισμό και την έρευνα. Είναι ζήτημα βαθύτερης μελέτης και διερεύνησης τα κριτήρια της αποτελεσματικότητας των νομικών, πολιτικών και πολιτιστικών μέτρων της εργατικής εξουσίας για την απελευθέρωση της γυναίκας από τη «σκλαβιά του ατομικού νοικοκυριού» της. Αποτελεί πολύτιμο δίδαγμα στις σύγχρονες συνθήκες ότι το παλιό, το σάπιο και το ξεπερασμένο έχει αντοχή μέσα στο χρόνο, ενισχύεται από την υποχώρηση του εργατικού και ιδιαίτερα του κομμουνιστικού κινήματος, από τη γενικευμένη ανατροπή της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στον 20ό αιώνα.
Κρατώντας ο αναγνώστης και η αναγνώστρια και ενδεχόμενες επιφυλάξεις τους, αξίζει να προβληματιστούν πάνω στα ερωτήματα και τις σκέψεις που προκρίνει το παρόν λογοτεχνικό έργο της Αλ. Κολοντάι, γιατί απηχεί, χωρίς μηδενισμό και ωραιοποιήσεις, το τιτάνιο έργο που ξεκίνησε η Οκτωβριανή Σοσιαλιστική Επανάσταση
Βιογραφικό της Συγγραφέα
Η Αλεξάνδρα Μιχάιλοβνα Κολοντάι γεννήθηκε το Μάρτη του 1872 στην Αγ. Πετρούπολη και πέθανε στις 9.3.1952 στη Μόσχα. Κόρη στρατηγού. Υπήρξε αγωνίστρια του ρωσικού επαναστατικού κινήματος, μέλος του ΣΔΕΚΡ από το 1906, ενταγμένη στους μενσεβίκους, προσχώρησε στους μπολσεβίκους από το 1915.
Μετά από την επανάσταση του Φλεβάρη του 1917, έγινε μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής του Σοβιέτ της Πετρούπολης. Ήταν αντιπρόσωπος στο 1ο Συνέδριο των Σοβιέτ κι εκλέχτηκε ως εκπρόσωπος των μπολσεβίκων στην Κεντρική Εκτελεστική Επιτροπή.
Πήρε μέρος στη σύνοδο της ΚΕ του ΣΔΕΚΡ (μπ.) στις 23.10.1917 που αποφάσισε την οργάνωση της εξέγερσης. Ήταν επίσης αντιπρόσωπος στο 2ο Συνέδριο των Σοβιέτ τον Οκτώβρη του 1917 κι εκλέχτηκε μέλος της Κεντρικής Εκτελεστικής Επιτροπής, ενώ συμμετείχε στην πρώτη σοβιετική κυβέρνηση ως λαϊκή επίτροπος για την Κοινωνική Πρόνοια. Το 1918 παραιτήθηκε από το Συμβούλιο των Λαϊκών Επιτρόπων λόγω των «αριστερών κομμουνιστικών» της θέσεων, αλλά αργότερα αναγνώρισε τα λάθη της. Το 1920 ήταν επικεφαλής του Γυναικείου Τμήματος της ΚΕ του ΚΚΡ (μπ.). Στη διάρκεια της συζήτησης για τα συνδικάτα, η Κολοντάι πήρε τη θέση της αντικομματικής ομάδας Εργατική Αντιπολίτευση.
Το 1921-22 ήταν γραμματέας της Παγκόσμιας Γραμματείας Γυναικών, οργάνωσης της Κομιντέρν. Ήταν η πρώτη γυναίκα πρεσβευτής στον κόσμο, υπηρετώντας από το 1923 ως Σοβιετική εκπρόσωπος κι εμπορική αντιπρόσωπος στη Νορβηγία το 1926, στο Μεξικό ως ακόλουθος πρεσβείας και στη Σουηδία ως πρεσβευτής (1930-45). Μετά από το 1945 ήταν σύμβουλος του υπουργείου Εξωτερικών Υποθέσεων της ΕΣΣΔ.
Έγραψε αρκετά βιβλία και άρθρα, στα οποία ασχολείται κυρίως με το γυναικείο επαναστατικό κίνημα.
Με πληροφορίες από Ριζοσπάστη (Θανάσης Λεκάτης)
& Οδηγητή Νοε 2023
