Κυριαρχεί η (λαθεμένη) άποψη, πως στη δημοτική το “ν” στο τέλος της λέξης είναι καθαρευουσιάνικο …
Λοιπόν, σύμφωνα με τον ιστότοπο alfavita.gr – Για να μην το ξανακάνεις ποτέ λάθος, Από τι εξαρτάται η διατήρηση ή η παράλειψή του; γράφει …
Βασικοί κανόνες γραμματικής χρησιμοποιούνται λάθος με αποτέλεσμα σταδιακά να μονιμοποιείται και η λανθασμένη διατύπωσή λέξεων και φράσεων.
Ποια γραφή θα επιλέξω στις παρακάτω φράσεις:
- Ανέλαβε τον θρόνο ή το θρόνο;
- Επισκέφτηκε τη βασίλισσα ή την βασίλισσα;
- Γέννησε έναν ηγέτη ή ένα ηγέτη;
- Τον διαδέχτηκε ή το διαδέχτηκε;
- «Πάμε στη θάλασσα» ή «Πάμε στην θάλασσα»;
⁉️ Πότε βάζουμε 🤔 τελικό “ν”;
Σύμφωνα με τη σχολική γραμματική της νέας ελληνικής, στον γραπτό λόγο το -ν διατηρείται στην αιτιατική ενικού του οριστικού άρθρου (τη_”ν” \ στην_”ν”) και της προσωπικής αντωνυμίας (αυτή_”ν”\ τη_”ν”) του θηλυκού γένους, καθώς και στα αρνητικά μόρια δε(ν) και μη(ν), όταν η λέξη που ακολουθεί αρχίζει από φωνήεν ή από τα σύμφωνα κ, π, τ, γκ, μπ, ντ, τσ, τζ, ξ, ψ.
Αντίθετα, όταν το αρκτικό γράμμα της επόμενης λέξης είναι β, δ, γ, φ, θ, χ, μ, ν, λ, ρ, σ, ζ το -ν απουσιάζει.
Το θηλυκό οριστικό άρθρο την, η προσωπική αντωνυμία του τρίτου προσώπου αυτήν και τα μόρια δεν και μην «διατηρούν το τελικό -ν όταν η λέξη που ακολουθεί αρχίζει από φωνήεν ή από τα σύμφωνα κ, π, τ, τα δίψηφα γκ, μπ, ντ και τα διπλά ξ, ψ».
Η παράλειψη του τελικού -ν είναι ένα από τα πιο συχνά ορθογραφικά λάθη.
Για να αποφύγεις παρόμοιο λάθος, ας δούμε τις περιπτώσεις που αυτό διατηρείται:
- Στην αιτιατική της αρσενικής προσωπικής αντωνυμίας και του αρσενικού άρθρου. Δηλαδή τον Πέτρο, τον αέρα, τον αστυνομικό
- Στην αιτιατική της θηλυκής προσωπικής αντωνυμίας όταν η επόμενη λέξη ξεκινά από φωνήεν ή από τα σύμφωνα κ,π,τ, ξ,ψ και τα συμφωνικά συμπλέγματα μπ, ντ, γκ, τζ και στην αιτιατική του θηλυκού άρθρου.
- Στην άρνηση.
〰️ Επίσης
- το σαν κρατάει πάντα το τελικό ν.
- π.χ. Μας κοίταζε σαν χαζός.
- Παραμένει ενίοτε στο απαγορευτικό μη(ν) μπροστά από τις μετοχές σε -οντας και -ώντας ( μην έχοντας) αλλά ποτέ στις λόγιες μετοχές (οι μη καπνίζοντες)
- Παραμένει στο αριθμητικό εκατό(ν), όταν συνδυάζεται με άλλον αριθμό που αρχίζει από φωνήεν: εκατόν επτά, εκατόν έξι κ.λπ.
- Παραμένει στην αιτιατική μιαν, όταν ακολουθεί λέξη που από α: μιαν άλλη μέρα, μιαν αγάπη κ.λπ.
🤔 Επομένως _αν καταλάβαμε καλά –εν περιλήψει…
Κανόνας
Σύμφωνα με την νεοελληνική γραμματική _βλ. παρακάτω και αναφορά στο λεξικό Τριανταφυλλίδη, το θηλυκό οριστικό άρθρο την, η προσωπική αντωνυμία του τρίτου προσώπου αυτήν και την και τα μόρια δεν και μην διατηρούν το τελικό -ν όταν η λέξη που ακολουθεί αρχίζει από φωνήεν ή από τα σύμφωνα κ, π, τ, τα δίψηφα γκ, μπ, ντ και τα διπλά ξ, ψ. Οι λέξεις αυτές, δηλαδή, χάνουν το τελικό -ν, όποτε η επόμενή τους λέξη αρχίζει από τα «σύμφωνα: β, γ, δ, ζ, θ, λ, μ, ν, ρ, σ, φ, χ», όπως για παράδειγμα όταν γράφουμε «τη δασκάλα, τη θυμήθηκα, δε θέλω».
Το τελικό -ν διατηρείται πάντα, δηλαδή ανεξάρτητα από τον φθόγγο που ακολουθεί, στον ενικό του αρσενικού οριστικού και αόριστου άρθρου (τον, έναν), για να αποφεύγεται η σύγχυση με το ουδέτερο οριστικό και αόριστο άρθρο (το, ένα), στην προσωπική αντωνυμία του τρίτου προσώπου αυτόν και τον, στο άρθρο των, καθώς και στο επίρρημα σαν.
Ορισμένοι γλωσσολόγοι (Αγ. Τσοπανάκης, Χ. Κλαίρης Γ. Μπαμπινιώτης), προτείνει να γράφεται πάντοτε με ν το αρσενικό άρθρο “τον”με σκοπό να ξεχωρίζει από το ουδέτερο το, όπως συμβαίνει με την προσωπική αντωνυμία τον που γράφεται πάντοτε με ν για να διακρίνεται από το ουδέτερο το χωρίς το ν. Για παράδειγμα, να γράφεται τον γραμματέα αντί το γραμματέα, τον φόβο αντί το φόβο κοκ.
- Στην παλαιότερη σχολική γραμματική (Μανόλη Τριανταφυλλίδη, Μικρή Νεοελληνική Γραμματική) είχε προστεθεί από το 1975 απόφαση ΔΣ του Ιδρύματος, η οποία προέκρινε τη διατήρηση του τελικού -ν «πάντοτε, oποιοδήποτε σύμφωνο και αν ακολουθεί, στις εξής περιπτώσεις: α) στο άρθρο τον πριν από επίθετο (ανεξάρτητα αν ακολουθεί ή όχι ουσιαστικό), ή πριν από όνομα κύριο: τον μεγάλο νικητή, τον ζωντανό περίγυρο, τον νεοφερμένο, τον χειρότερο· τον Φαίδωνα, τον Μανόλη, τον Ροΐδη· β) στα άκλιτα δεν, σαν: σαν χιόνι, δεν θέλω· γ) στο άρθρο των: των φίλων μου· δ) στην τριτοπρόσωπη προσωπική αντωνυμία τον: τον βλέπω …» … εντούτοις, η διδασκαλία των εν λόγω προσθηκών δεν έγινε με τρόπο συστηματικό, με αποτέλεσμα να επικρατεί συχνά σύγχυση σχετικά με το τί προέβλεπε ο σχολικός κανόνας.
Στην τρίτη, αναθεωρημένη έκδοση του 1978 -και στις εφεξής ανατυπώσεις της- αναφορικά με το τελικό -ν προβλεπόταν ότι: το άρθρο τον, την, το αριθμητικό και αόριστο άρθρο έναν, η τριτοπρόσωπη προσωπική αντωνυμία την και τα άκλιτα δεν, μην. 1. Φυλάγουν το τελικό ν, όταν η ακόλουθη λέξη αρχίζει από φωνήεν ή από σύμφωνο στιγμιαίο (κ, π, τ, μπ, ντ, γκ, τσ, τζ) ή διπλό (ξ, ψ)». Αντίθετα: «2. Χάνουν το τελικό ν, όταν η ακόλουθη λέξη αρχίζει από σύμφωνο εξακολουθητικό (γ, β, δ, χ, φ, θ, μ, ν, λ, ρ, σ, ζ)», ενώ φυλάγεται πάντοτε «στο άρθρο των, στην προσωπική αντωνυμία του τρίτου προσώπου τον, καθώς και στο τροπικό επίρρημα σαν». Ο κανόνας αυτός συμφωνούσε με τη σχετική διατύπωση στη Νεοελληνική γραμματική (της δημοτικής) του 1941, εκτός από την περίπτωση του σαν, που αρχικά είχε περιληφθεί στην ομάδα των άκλιτων δεν και μην. Στη Γραμματική του 1941, επιπλέον, γινόταν λόγος και για άλλες, πιο περίπλοκες περιπτώσεις, όπως: του απαγορευτικού μη, της γενικής πληθυντικού χρονών και μηνών όταν γίνεται λόγος για ηλικία, της αιτιατικής ενικού του αρσενικού αρκετών αντωνυμιών, στο τέλος των αρσενικών επιθέτων που ακολουθούνται από ουσιαστικό από φωνήεν κ.ά.
Το τελικό -ν στην Κυπριακή
και την Ποντιακή διάλεκτο
Στην κυπριακή διάλεκτο και την ποντιακή είναι χαρακτηριστική η διατήρηση του τελικού -ν των ονομάτων (κυρίως) και των ρημάτων σε περιπτώσεις που στη νεοελληνική κοινή έχει πλέον εκλείψει (λ.χ. χαρτίν, τραπέζιν, βουνόν, αιτιατική θάλασ-σαν, ταμίαν, τέθκοιαν ημέραν, ρήματα (α)δονούσεν, τραυούμεν, έλαμνεν), αλλά και η ανάπτυξή του σε άλλες θέσεις ως συνέπεια αλλαγών που έλαβαν χώρα στην εξέλιξη της ελληνικής, όπως η αναλογική επέκταση και στα ουδετέρα (λ.χ. πρόγραμ-μαν, γ΄ πρόσ. εξέβην) κλπ.
Τέλος το τελικό “ν” κάνει και τα παιχνίδια του πχ. Πελοπόννησος και αλλού “την ουρά της γάτας” _ονομαστική η “νουρά” της γάτας!
Το διασκεδάσατε;
🤔 Τερπνό ή τερπνόν μετά ωφελίμου;
Αλλά να μην παρελκύουμε _γιατί έχουμε μαλλί να ξάνουμε μέχρι την 9η Ιούνη
Ακολουθήστε το Ατέχνως σε
Google News, Facebook και Twitter