Στα λιγοστά ρεπό τους ή ανάμεσα στα σπαστά ωράρια, εργαζόμενοι μιλούν για τη σκληρή πραγματικότητα πίσω από το διάσημο «ελληνικό καλοκαίρι»
Ένα από κύρια προτερήματα του καλού σερβιτόρου, της καλής καμαριέρας, του καλού μπάρμαν, γενικά των εργαζομένων στον τουρισμό και τον επισιτισμό, είναι να είναι «σβέλτος». Όχι όμως μόνο τον Ιούνη, που ο εργαζόμενος είναι ακόμα ξεκούραστος επειδή «καθόταν» (έτσι αναφέρονται στη χειμερινή περίοδο της ανεργίας τα αφεντικά) όλο τον χειμώνα. Πρέπει να είναι σβέλτος και στα μέσα του Αυγούστου, στο κορύφωμα της τουριστικής σεζόν. Φυσικά, αυτό δεν είναι τόσο απλό όσο ακούγεται…
Ο εργαζόμενος πρέπει να είναι σβέλτος και να καταφέρνει να βγάλει δουλειά για τρία και για τέσσερα άτομα, καθώς σπάνια βρίσκονται πόστα που είναι πλήρως στελεχωμένα. Και αυτό πρέπει να το κάνει κυριολεκτικά κάθε μέρα. Η πίεση που συσσωρεύεται στη δουλειά, πρέπει να «αποφορτίζεται» μέσα σε λίγες ώρες, πριν ο εργαζόμενος επιστρέψει στο κρεβάτι του σε κατάλυμα που συνήθως μοιράζεται με – πολλούς άλλους – συναδέλφους του, για να ξεκουραστεί και να συνεχίσει την επόμενη μέρα.
Αυτά και πολλά άλλα πρέπει να τα κάνει και χωρίς να μιλάει πολύ. Μειονέκτημα είναι να παραπονιέται: Για την ποσότητα ή την ποιότητα του φαγητού του, για τη συμπεριφορά των προϊσταμένων του, για τις απλήρωτες υπερωρίες που τον υποχρεώνουν να κάνει, για τις ευθύνες και τις έξτρα δουλειές που του έχουν φορτώσει, ενώ δεν είναι του πόστου του και πολλά ακόμα που χαλάνε την ατμόσφαιρα της «ομάδας», της «κοινότητας» ή όπως αλλιώς χαρακτηρίζει η εργοδοσία το κάτεργο της δουλειάς.
Δεν έχει όριο το θράσος των κορακιών των τραπεζών, των διάφορων funds και των servicers που γιγαντώνουν την κερδοφορία τους αρπάζοντας τα σπίτια του λαού…
Προτέρημα είναι και να μην μιλάει, να μη συμμετέχει στα «πηγαδάκια» των εργαζομένων, όπου η συνήθης κουβέντα είναι το πώς βγαίνει η δουλειά. Πόσο μάλλον να μην συνδικαλίζεται, να μην συναναστρέφεται συναδέλφους και συνδικαλιστές που τον ξεσηκώνουν, που βάζουν φιτιλιές για διεκδικήσεις, δικαιώματα και άλλα τέτοια, που χαλάνε την «ωραία ατμόσφαιρα» της επιχείρησης και θαμπώνουν τη βιτρίνα της χλιδής. Προτέρημα είναι τέλος η αναπαραγωγή τού «εδώ είμαστε καλά», μια φράση η οποία συμπληρώνεται με άλλες του τύπου «εδώ είναι καλά τα μεροκάματα», «εδώ είναι πολλά τα tips», «αλλού δεν πληρώνουν».
Με αφορμή το σοβαρό περιστατικό με τον σερβιτόρο – δύτη σε beach bar του νησιού και την περιοδεία που πραγματοποίησε σε χώρους δουλειάς ο βουλευτής του ΚΚΕ και μέλος της ΚΕ, Χρ. Κατσώτης, ο «Ριζοσπάστης» βρέθηκε τις προηγούμενες μέρες στη Ρόδο, συζήτησε με εργαζόμενους στον Τουρισμό και συνδικαλιστές. Τα όσα καταγράφει το ρεπορτάζ, δεν ρίχνουν κανέναν από τα σύννεφα, είναι όμως αποκαλυπτικά της άγριας εκμετάλλευσης χιλιάδων εργαζομένων πίσω από τα κέρδη και τα ρεκόρ της ναυαρχίδας της ανάπτυξης, όπως παρουσιάζουν τον Τουρισμό όλες οι κυβερνήσεις και τα αστικά κόμματα.
Κορυφή του παγόβουνου
οι σερβιτόροι με … σκάφανδρο
Ιστορίες καθημερινής …εκμετάλλευσης από εργαζόμενους σε διάφορα πόστα, που ζουν το «τουριστικό θαύμα» «αλλιώς»
Οι περισσότεροι, αν όχι όλοι οι εργαζόμενοι στο νησί δεν έπεσαν από τα σύννεφα, όταν κυκλοφόρησαν οι εικόνες με τον συνάδελφό τους να σερβίρει προσπαθώντας να κρατήσει το κεφάλι του έξω από το νερό. Ιδιαίτερα όσοι δουλεύουν χρόνια στον κλάδο, έχουν πολλές τέτοιες ιστορίες να μοιραστούν…
Ο «Ριζοσπάστης» συνάντησε τον Σ.Μ.-Δ., που εργάζεται τις τελευταίες τέσσερις σεζόν ως μπάρμαν σε μεγάλα ξενοδοχεία της Ρόδου. Σε κάποια στιγμή της συζήτησης, έχοντας μπερδέψει τα λόγια του, μας απολογήθηκε: «Συγγνώμη, αλλά είμαι από “7 στα 7” (εφτά μέρες της βδομάδας συνεχή δουλειά). Από ένα σημείο και μετά το μυαλό σκαλώνει, καταλαβαίνεις».
Ο Σ.Μ.-Δ. παίρνει μόλις 1 ρεπό τον μήνα. «Έχει τύχει να πάρω και παραπάνω. Μια μέρα ανέβηκα στο λεωφορείο για να πάω στη δουλειά, και στη διάρκεια με πήραν τηλέφωνο και μου ανακοίνωσαν πως έχω ρεπό, γιατί βρέχει και δεν θα έχει δουλειά στο μπαρ του ξενοδοχείου».
Ένα από τα βασικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι εργαζόμενοι, είπε, είναι πως τα πόστα έχουν λιγότερους από όσους απαιτούνται, και έτσι μεγαλώνει η εντατικοποίηση.«Είναι συχνό φαινόμενο κόσμος να τα παρατάει στη μέση της σεζόν επειδή δεν αντέχει άλλο. Υπάρχει για παράδειγμα μεγάλη διαρροή στις καμαριέρες κάθε χρόνο. Τα κενά καλύπτονται πολύ συχνά με “πρακτικάριους”, φέτος είδα και πρώτη φορά έναν 15χρονο να δουλεύει στο ξενοδοχείο.
Πολλοί “πρακτικάριοι” έρχονται τον Ιούλη, όταν είμαστε ήδη στα γεμάτα στη σεζόν. Χωρίς καμιά οδηγία, τους βουτάνε κατευθείαν στα βαθιά, και ζητάνε από τους υπόλοιπους εργαζόμενους να τους εκπαιδεύσουν, πράγμα πολύ δύσκολο, όταν η δουλειά είναι στα “κόκκινα”. Και όταν ζητάμε να φέρουν και άλλο κόσμο, η πιο συχνή απάντηση της εργοδοσίας είναι πως τα ταμεία δεν δικαιολογούν την πρόσληψη και άλλων εργαζομένων. Πιάστε τον στόχο στον τζίρο και θα φέρω άτομο λένε».
“Δεν χρειάζεται να έρθει ασθενοφόρο”
Η εντατικοποίηση και η ελλιπής εκπαίδευση οδηγούν σε συχνά ατυχήματα στη δουλειά, τα οποία μάλιστα αντιμετωπίζονται «καταλλήλως» από την εργοδοσία, προκειμένου να μην χαρακτηριστούν εργατικά. «Είχαμε συνάδελφο που λιποθύμησε από τη ζέστη και ο ναυαγοσώστης πήγε να φωνάξει ασθενοφόρο, αλλά τον σταμάτησε ένας από τους διευθυντές», μας είπε ο Σ.Μ.-Δ. και σχολιάζοντας τα …ανύπαρκτα μέτρα Υγείας και Ασφάλειας συνεχίζει:
«Εγώ προσωπικά τον γιατρό εργασίας φέτος τον είδα πρώτη φορά σήμερα! Γίνονται κάποιες συστάσεις. Για παράδειγμα υπάρχουν κάποιες οδηγίες για την προστασία, όπως για τους μάγειρες, που μπαίνουν στα ψυγεία και μετά βγαίνουν κατευθείαν στην κουζίνα που μπορεί να έχει 50 βαθμούς, αλλά αυτά είναι μόνο στα χαρτιά, μέσα στη φούρια της δουλειάς τίποτα από αυτά δεν εφαρμόζεται. Είναι και κάτι σεμινάρια στο πρόγραμμα, εμένα μου έστειλαν για παράδειγμα ένα mail με ένα link από βίντεο του Youtube, για κάποια μέτρα για το πόστο μου όσον αφορά τον Covid, το οποίο έπρεπε να κάτσω να δω μετά τη βάρδιά μου».
Οσο για τα περίφημα tips (φιλοδωρήματα), που χρησιμοποιούνται ως κράχτης για τους εργαζόμενους, αλλά και ως άλλοθι από την εργοδοσία για να παζαρεύει ακόμα μικρότερους μισθούς, η πραγματικότητα δεν είναι και τόσο «ρόδινη» για τους κωπηλάτες στη γαλέρα του τουρισμού:
«Από τα φιλοδωρήματα προσπαθούν να βγάλουν τα “σπασμένα” τους. Πρόσφατα προσπάθησαν να παρακρατήσουν 20% των tips για να καλυφθούν όσοι λογαριασμοί πελατών ήταν υπό αμφισβήτηση από τους πελάτες. Παραγγέλνουν για παράδειγμα στο μπαρ, το χρεώνουν στο δωμάτιο και όταν κάνουν check – out αρνούνται να το πληρώσουν. Η εργοδοσία τα φορτώνει στους εργαζόμενους. Μάλιστα, όταν αντιδράσαμε, μας είπαν και αχάριστους που δεν θέλουμε να παρακρατηθούν τα tips μας, γιατί είναι μόλις ένα ποσοστό αυτών και τα υπόλοιπα είναι πολλά!».
Το “καρότο” της ανέλιξης
Πλάι στο μαστίγιο, υπάρχει και το «καρότο»: «Δεν φαντάζεσαι τι λένε οι προϊστάμενοι στους νέους εργαζόμενους. Προχθές έλεγε ο άλλος σε ένα παιδί που έκανε την πρακτική του στο ξενοδοχείο “εδώ δεν είσαι για τα χρήματα, μην μετράς τις ώρες εδώ με το πόσα χρήματα παίρνεις, αλλά το πόση εμπειρία ζωής αποκομίζεις, αυτή είναι που θα σου εξασφαλίσει την επαγγελματική ανέλιξη”» λέει ο Σ.Μ-Δ.
«Φυσικά και “παίζουν” πολύ την ιστορία της ανέλιξης» μας λέει και ο Λ.Σ., ο οποίος δουλεύει χρόνια στον επισιτισμό και τα τελευταία τρία χρόνια είναι σε μπαρ ξενοδοχείων. «Σε όλους τάζουν ότι κάποια στιγμή θα γίνουν υπεύθυνοι. Τώρα αυτό μπορεί να σημαίνει ότι του χρόνου θα γίνεις υπεύθυνος …ξαπλώστρας, ό,τι και αν σημαίνει αυτό», είπε χαριτολογώντας.
Και συνεχίζει: «Τα πρώτα 3 σκαλιά της σκάλας τα ανεβαίνουν όλοι. Αλλά αυτό δεν σημαίνει και πολλά. Τα λεφτά είναι ουσιαστικά τα ίδια, ενώ αυξάνονται οι ευθύνες. Μπορεί να γίνονται κάποιες αυξήσεις, αλλά μη γελιόμαστε, όλα εξανεμίζονται, όλα ανεβαίνουν, τα νοίκια, η βενζίνη, οι λογαριασμοί, το σούπερ μάρκετ, ουσιαστικά παίρνεις λιγότερα από πέρσι. Και φυσικά δεν φτάνουν για να βγάλεις χειμώνα, πρέπει να βρεις να κάνεις μεροκάματα μόλις τελειώσει η σεζόν. Και μετά το παρουσιάζουν σαν “επιλογή του εργαζόμενου”… Ακόμα κι αν κάποιοι ζητάνε να δουλεύουν “7 στα 7” για μπορέσουν να τη βγάλουν, πως είναι “επιλογή” τους αυτό; Αυτό είναι το χειρότερο… Γιατί αν υπήρχαν οι σωστές προϋποθέσεις δεν θα κατέληγε εκεί, ή να λέει θέλω να γίνομαι ΟΥΚ για να σερβίρω έναν φραπέ».
“Πολυεργαλεία” που κοιμούνται σε γιαπιά
Στη συζήτηση μπαίνει και ο Μ.Α., μετανάστης, που εργάζεται ως ρεσεψιονίστ σε μεγάλο ξενοδοχείο τις τελευταίες δέκα σεζόν. «Στην ανακαίνιση του ξενοδοχείου πέρσι μας έβαλαν να βοηθήσουμε στις οικοδομικές εργασίες. Ακόμα και οι καμαριέρες κουβαλούσαν βαριά φορτία όπως τα στρώματα για τα δωμάτια», είπε.
«Ποταμός» είναι και ο Μ.Σ., που δούλευε 9 χρόνια στην εστίαση: «Τι να πρωτοαναφέρεις. Πολλές απλήρωτες υπερωρίες, πολλές φορές που ζήτησαν πίσω τα Δώρα, τα επιδόματα, και αν δεν το έκανες τα κρατούσαν από τον μισθό. Περιπτώσεις που η εργοδοσία έχει υπογράψει για τους εργαζόμενους αλλαγές στις συμβάσεις με μειώσεις μισθών.
Έχω συναντήσει περίπτωση μάγειρα που έπεσε ο αεραγωγός πάνω στα χέρια του και δεν μπορούσε να δουλέψει, του υπέγραψαν την οικειοθελή αποχώρηση και τον παράτησαν στη μέση της σεζόν. Μπάρμαν που έστειλαν με μηχανάκι να πάρει πράγματα σε ώρα δουλειάς, έπαθε τροχαίο, και δήλωσαν πως εκείνη την μέρα δεν ήρθε για δουλειά.
Ρεσεψιονίστ που του χρωστούσαν 4 μήνες και δεν έφευγε τον χειμώνα γιατί φοβόταν ότι θα χάσει τα λεφτά του, που τον “έπεισαν” μπράβοι της εργοδοσίας να πάρει χίλια ευρώ και να φύγει από το νησί. Δεν έχουν όρια. Ειδικά απέναντι σε νέους, σε κοπέλες φτάνουν σε σημεία κακοποίησης».
Άλλη μία σημαντική πλευρά των εποχικά εργαζομένων είναι η διαμονή. «Κάθε χρόνο είναι μια λοταρία, δεν ξέρεις τι συνθήκες θα αντιμετωπίσεις. Και κάθε χρόνο είναι και χειρότερα», είπε ο Λ.Σ. Ο ίδιος εξήγησε πως τα νοίκια είναι πολύ υψηλά στο νησί, οπότε οι ξενοδόχοι ψάχνουν πάντα να βρουν τα φθηνότερα καταλύματα για τους εργαζόμενους. «Πέρσι ήταν χαρακτηριστικό ότι εργαζόμενοι του ξενοδοχείου ζούσαν πραγματικά σε ένα γιαπί, στα δωμάτια που είχαν ολοκληρωθεί οι εργασίες, οπότε καταλαβαίνεις πως ήταν βρώμικα και είχε σκόνες από τις εργασίες.
Εμένα προσωπικά μια χρονιά δεν μου παρείχαν διαμονή. Ήρθα για δουλειά και μου το ανακοίνωσαν. Αναγκάστηκα να νοικιάσω σπίτι και επειδή ήταν μακριά αγόρασα και ένα μεταχειρισμένο μηχανάκι για να πηγαίνω στη δουλειά».
Όταν ρωτήσαμε για ποιον λόγο συνέβη αυτό, ο ίδιος είπε: «Ήθελαν να με πιέσουν. Είμαι ακριβός πλέον για αυτούς, έχω εμπειρία στη δουλειά αλλά και μιλάω, απαιτώ. Βλέπω αυτά που γίνονται. Οι εργαζόμενοι δουλεύουν σπαστά που δεν είναι ποτέ 8ωρα στο σύνολο, αλλά παραπάνω, εργαζόμενοι στο room service που δουλεύουν συστηματικά 10ωρα, όπως και καμαριέρες που δεν σχολάνε με το ωράριο, αλλά όταν τελειώσουν τη δουλειά που τους έχουν αναθέσει, η οποία είναι για περισσότερα άτομα. Υπάρχουν εργαζόμενοι στους εργολάβους που έχουν αναλάβει συντήρηση εγκαταστάσεων και άλλα πόστα που τελειώνουν τη δουλειά στις 12 το βράδυ και το πρωί γυρνάνε για δουλειά. Εγώ αποφάσισα να γίνω μέλος του επιχειρησιακού σωματείου».
Μεγέθη που ζαλίζουν- κέρδη που σπάνε ρεκόρ
Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα στοιχεία (2018) και χωρίς να υπολογίζονται οι μεγάλες επενδύσεις των τελευταίων χρόνων, οι διαθέσιμες κλίνες στη Ρόδο (ξενοδοχεία, ενοικιαζόμενα, βραχυχρόνιες μισθώσεις) ξεπερνούν τις 200.000. Στις 515 ξενοδοχειακές μονάδες του νησιού που καταγράφονταν σε έκθεση του Ξενοδοχειακού Επιμελητηρίου Ελλάδας το 2022, υπάρχουν 50.359 δωμάτια και 101.943 κλίνες. Από τα ξενοδοχεία, τα 200 είναι κατηγορίας 4 και 5 αστέρων, με 37.504 δωμάτια και 77.025 κλίνες
Για να αντιληφθούμε τα πραγματικά μεγέθη, αρκεί μια σύγκριση με άλλους δημοφιλείς τουριστικούς προορισμούς. Για παράδειγμα, Μύκονος και Σαντορίνη μαζί διαθέτουν συνολικά 542 ξενοδοχειακές μονάδες, με 16.044 δωμάτια και 32.812 κλίνες. Τα τουριστικά μεγέθη της Ρόδου είναι αντίστοιχα με το σύνολο της Περιφέρειας Ιονίων Νήσων, όπου λειτουργούν 1.011 μονάδες με 52.862 δωμάτια και 105.496 κλίνες. Στα 248 ξενοδοχεία 4 και 5 αστέρων του Ιονίου, υπάρχουν 24.235 δωμάτια και 63.096 κλίνες.
Η Ρόδος αποτελεί λοιπόν μια από τις «ναυαρχίδες» της ελληνικής τουριστικής βιομηχανίας. Το 2022 στο νησί έφτασαν με πτήσεις τσάρτερ (τακτικές και ιδιωτικές) πάνω από 2,5 εκατομμύρια επισκέπτες από το εξωτερικό, έναντι 2,3 εκατομμυρίων το 2019.
Τα ρεκόρ συνεχίζουν να σπάνε το ένα μετά το άλλο στο νησί, καθώς ο φετινός Απρίλης ήταν ο καλύτερος όλων των εποχών σε αφίξεις τουριστών. Σε σύγκριση με πέρυσι έφτασαν με πτήσεις τσάρτερ 29% περισσότεροι, προϊδεάζοντας για νέα ρεκόρ εσόδων και κερδών. Εντυπωσιακή άνοδο σημείωσε και η κρουαζιέρα: Μόνο τον Μάιο πραγματοποιήθηκαν 50 κατάπλοι κρουαζιερόπλοιων στη Ρόδο, που μετέφεραν συνολικά 56.331 τουρίστες, έναντι 43.000 τουριστών το 2022 (+31%).
Ο ρόλος των εργατοπατέρων
Το τρίμηνο Ιούλιος – Αύγουστος – Σεπτέμβριος του 2022, η Ρόδος σημείωσε πρωτιά στις εισπράξεις. Στον κλάδο της εστίασης έφτασαν τα 106 εκατ. ευρώ, ενώ στα καταλύματα έφτασαν τα 632 εκατ. ευρώ. Την ίδια περίοδο στη Σαντορίνη, που κρατάει την πρωτιά στις Κυκλάδες, οι εισπράξεις στην εστίαση ήταν στα ίδια επίπεδα (106 εκατ. ευρώ), αλλά στα καταλύματα ήταν 295 εκατ. ευρώ.
Ενδεικτικό για το ποιος καρπώνεται τα κέρδη – ρεκόρ της «βαριάς βιομηχανίας» του τουρισμού, είναι το ύψος (ή το βάθος) των μισθών των εργαζομένων. Η τοπική κλαδική Συλλογική Σύμβαση του 2012 προέβλεπε μισθούς από 783 ευρώ έως και 854 ευρώ μεικτά ανά κατηγορία εργαζομένων. Την ίδια χρονιά, το διάστημα Γενάρης – Σεπτέμβρης, όλοι οι επιβάτες και όχι μόνο οι τουρίστες που έφτασαν στο αεροδρόμιο του νησιού ήταν περίπου 1,5 εκατ.
Το 2022, οι εργαζόμενοι στο νησί εξυπηρέτησαν πάνω από 1 εκατομμύριο περισσότερους τουρίστες από το εξωτερικό και πλέον η τοπική κλαδική Συλλογική Σύμβαση για το διάστημα 2022-2025 προβλέπει μεικτά 913 – 997 ευρώ ανά κατηγορία, με αυξήσεις 3% από 1η Ιούνη 2024 και 1% από 1η Ιούνη 2025.
Οι εργαζόμενοι έχουν αποδείξει με τους αγώνες τους ότι
Η εργοδοσία δεν είναι ανίκητη
Δήλωση του Κ. Γιαννόπουλου, Γραμματέα της ΤΕ Ν. Δωδεκανήσου του ΚΚΕ
