Νέα Ελληνική Γλώσσα – Λογοτεχνία Γ΄ Λυκείου
Θεματικό κύκλος: Στερεότυπα
Α. Μη λογοτεχνικό κείμενο
Το πρότυπο της γυναίκας και του άντρα στα παραμύθια, στα παιδικά ποιήματα και τραγούδια
Από τα παιδικά παραμύθια, ποιήματα και τραγούδια που μελετήθηκαν προκύπτει για τη γυναίκα ένα πρότυπο τελείως διαφορετικό από εκείνο του άντρα. Στις συγκεκριμένες πηγές διαφοροποιούνται οι ρόλοι, οι ιδιότητες, τα ενδιαφέροντα και τα επαγγέλματα των δύο φύλων.
Η πρώτη και σημαντικότερη ιδιότητα που αποδίδεται στη γυναίκα είναι αυτή της νοικοκυροσύνης. Ρόλος του γυναικείου φύλου μέσα στην οικογένεια είναι η ευθύνη για το νοικοκυριό, την τάξη του σπιτιού και τη μαγειρική. Μόνο το προσόν της καλής νοικοκυράς είναι υπεραρκετό για ένα κορίτσι. Εκτός όμως από νοικοκυρά, η γυναίκα παρουσιάζεται ανόητη, φλύαρη, δειλή, πονηρή και ανεύθυνη. Σε αντίθεση ο άντρας είναι ο έξυπνος, αυτός που δίνει λύση σε όλα τα προβλήματα, που προστατεύει τη γυναίκα. Όσον αφορά στα ενδιαφέροντα της γυναίκας, περιορίζονται μόνο στο πώς θα είναι η εξωτερική της εμφάνιση, ενώ η καλλιέργεια του εσωτερικού της κόσμου είναι μια έννοια άγνωστη γι’ αυτήν. Αντίθετα, η εμφάνιση του άντρα είναι πιο απλή και ατημέλητη. Στα παραμύθια, ποιήματα και τραγούδια που μελετήθηκαν δε γίνεται λόγος για εργαζόμενη γυναίκα. Η γυναίκα είναι η υπεύθυνη για το νοικοκυριό του σπιτιού, ενώ ο άντρας είναι αυτός που εργάζεται έξω από το σπίτι και προσφέρει τα υλικά αγαθά στην οικογένεια. Επίσης, είναι αυτός που ασχολείται με τις «τεχνικές» δουλειές το σπιτιού. Το μόνο γυναικείο επάγγελμα που αναφέρεται είναι αυτό της πλύστρας. Η γυναίκα παρουσιάζεται τελείως ανίκανη να εργαστεί έξω από το σπίτι. Επομένως, αυτό που χαρακτηρίζει τη γυναίκα είναι η παθητικότητα. Ο άντρας είναι αυτός που ενεργεί, ενώ η γυναίκα δέχεται παθητικά ό,τι συμβαίνει. Αποδέχεται αυτή τη θέση, χωρίς να κάνει τίποτε για να την αλλάξει, γιατί τη θεωρεί φυσική και δεδομένη.
Από όσα αναφέρθηκαν παραπάνω προκύπτει μια σαφής διαφοροποίηση των ρόλων των δύο φύλων. Τα συμπεράσματα που προκύπτουν είναι φανερά. Το πρότυπο του άντρα που προβάλλεται είναι αυτό του λογικού, του έξυπνου, του δραστήριου, του γενναίου και του προστάτη της γυναίκας. Αυτός είναι που κατέχει κυρίαρχη θέση μέσα στην οικογένεια και στην κοινωνία. Όμως, ο ρόλος της γυναίκας είναι υποδεέστερος. Εκείνη παρουσιάζεται ευαίσθητη, παθητική, αδύναμη, με περιορισμένα ενδιαφέροντα, που αφορούν κυρίως την εξωτερική της εμφάνιση και το νοικοκυριό. Είναι ένα άβουλο ον, υπάκουο στις επιθυμίες του άντρα, δεν έχει δική της προσωπικότητα και εξαρτάται πάντα από τον άντρα. Τέλος, πρέπει να σημειωθεί ότι οι περισσότερες εκδόσεις των παραμυθιών, των ποιημάτων και των τραγουδιών που μελετήθηκαν είναι πρόσφατες. Όμως, η χρονολογία της έκδοσης δεν έχει καμία σημασία, εφόσον τα βιβλία αυτά κυκλοφορούν σήμερα στις βιβλιοθήκες και στα βιβλιοπωλεία, πράγμα που σημαίνει ότι διαβάζονται από τα παιδιά.
Σε σχόλιό του το Γραφείο Τύπου της ΚΕ του ΚΚΕ για τις δηλώσεις του υπουργού Κλιματικής Κρίσης και Πολιτικής Προστασίας σημειώνει: «Η κυβέρνηση της ΝΔ…
Μ. Ιωαννίδου (1995). Το πρότυπο της γυναίκας και του άντρα, όπως προβάλλεται από τα παιδικά παραμύθια, ποιήματα και τραγούδια.
Θέματα
Α. Να αποδώσετε την περίληψη της τελευταίας παραγράφου (60 λέξεις).
(μονάδες 15)
Β1. Με ποιο τρόπο πειθούς και ποια συλλογιστική πορεία δομείται η δεύτερη παράγραφος του κειμένου;
(μονάδες 15)
Β2. Να επισημάνετε δύο διαρθρωτικές λέξεις, με τις οποίες επιτυγχάνεται η νοηματική συνοχή στην τελευταία παράγραφο («Από όσα … τα παιδιά») του κειμένου. Ποια σχέση συνοχής δηλώνει η κάθε διαρθρωτική λέξη;
(μονάδες 10)
Β3. Να δημιουργήσετε από μία πρόταση, χρησιμοποιώντας ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις λέξεις του κειμένου με έντονη γραφή: διαφορετικό, φλύαρη, ανεύθυνη, ατημέλητη, υποδεέστερος. (Μπορείτε να διαφοροποιήσετε τον γραμματικό τύπο, δηλαδή την πτώση, τον αριθμό, το πρόσωπο, το γένος κ.λπ.).
(μονάδες 5)
Β4. Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η δεύτερη παράγραφος του κειμένου; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας.
(μονάδες 10)
Γ. Να γράψετε ένα άρθρο (200 λέξεις) στο οποίο να διατυπώσετε τις απόψεις σας α) για το αν η γυναίκα σήμερα έχει κατακτήσει την ισοτιμία της με τον άνδρα και β) αν όχι, με ποιούς τρόπους και στόχους μπορεί να αγωνιστεί για την απελευθέρωση και ισοτιμία της;
(μονάδες 30)
Β΄ Λογοτεχνικό κείμενο
Νίκος Εγγονόπουλος
Πρωινό τραγούδι*
Ερώτησα
κάποτες γιατί
τάχατες
η τραγική
και σεμνή παρθένα
που λέγονταν Πουλχερία
την παραμονή του
γάμου της
σφουγγάρισε προσεχτικά όλο
το σπίτι
και την επομένη
απέθανε;
μια
που καθάρισε και νοικοκέρεψε
τα πάντα
γιατί δε χάρηκε
κι’ αυτή
τις μακρυές λευκές νταντέλλες
τους λευκούς πολύπλοκους φαρμπαλάδες
και τα πολύχρωμα
μεγάλα
φτερά
του γάμου;
γιατί
εναπόθεσε έτσι σιωπηλά
χάμω στα
σανίδια
τη μεγάλη κίτρινη πεταλούδα
και τα χάρτινα λουλούδια
που ήτανε μέσα
στο κεφάλι της;
το μπαλσαμωμένο
πουλί
που ήτανε μέσα στο κλουβί
του θώρακά
της;
γιατί;
διότι
— είπε ίσως ο πατέρας μου —
διότι
πρέπει να έχη
ο στρατιώτης το τσιγάρο του
το μικρό παιδί
την κούνια του
κι’ ο ποιητής
τα
μανιτάρια
του
διότι πρέπει
να έχη
ο στρατιώτης την
πλεκτάνη του
το μικρό παιδί
τον τάφο του
ο ποιητής τη
ροκάνα
του
διότι πρέπει
να έχη
ο στραδιώτης
το σκεπάρνι του
το μικρό παιδί το
βλέμμα του
ο ποιητής
το
ροκάνι του.
*aubade, σαμπαΐ, εωθινόν
Νίκος Εγγονόπουλος, Ποιήματα, Τόμ. Α΄, Ίκαρος, Αθήνα 1985
Ερωτήσεις
Α1. Να βρείτε και να καταγράψετε δύο οπτικές ρεαλιστικές εικόνες και δύο υπερρεαλιστικές και να τις ερμηνεύσετε νοηματικά (τις οπτικές) και ως προς το χαρακτήρα τους τις υπερρρεαλιστικές.
(μονάδες 30)
Α2. Ο Νίκος Εγγονόπουλος επικρίθηκε γιατί πίστευε πως η ελληνική γλώσσα είναι μία και ενιαία και χρησιμοποιούσε και την καθαρεύουσα και τη δημοτική. Να βρείτε δύο δείγματα της γλωσσικής αυτής ιδιορρυθμίας, και να εξηγήσετε (δημοτική – καθαρεύουσα) αν αυτό το γλωσσικό μίγμα σας ενοχλεί. Ποια είναι η άποψή σας για τη γλώσσα στη μικτή της χρήση;
(μονάδες 30)
Β1. Ο ποιητής στις δύο τελευταίες στροφές αναφέρει κάποια “πρέπει” που συνοδεύονται από προτάσεις αναγκαστικής στάσης ζωής. Αυτά τα “πρέπει” τα θεωρεί απαραίτητα και κανονικά ή τα καταγγέλλει ή κάνει και τα δύο;
(μονάδες 30)
Β2. Τη γεροντοκόρη Πουλχερία τη βάζει να σφουγγαρίζει όλο το σπίτι την παραμονή του γάμου της και να πεθαίνει. Αυτό το θεωρεί φυσική τάξη των πραγμάτων ή κατά τη γνώμη σας κάθε πράγμα δεν έχει τον καιρό του και μπορεί ο άνθρωπος να κάνει επιλογές αντίθετα στην κοινωνική τάξη και τα στερεότυπα;
(μονάδες 10)
Γιώργος Ηρακλέους
φιλόλογος
Απορίες ερωτήσεις μπορούν να αποσταλούν στο και θα απαντηθούν με επόμενη ανάρτηση.
ΔΙΑΒΑΖΟΥΜΕ ΜΑΖΙ ΣΚΕΠΤΟΜΑΣΤΕ ΜΑΖΙ;
Καλός δάσκαλος είναι εκείνος που διακρίνεται για την αγάπη του προς τα παιδιά και τη δουλειά του, που έχει πλατιά σκέψη μεγάλη καρδιά, μ’ ένα λόγο ψυχή.
Καλός δάσκαλος είναι προπαντός εκείνος που ζητάει να ξυπνήσει ψυχές ικανές να καθορίζουν μονάχες τους αύριο τις τύχες τους και όχι νευρόσπαστα που να κινούνται σήμερα με τη θέληση του πρώτου τυχαίου δασκάλου τους και αύριο με του άλλου οποιουδήποτε κυρίου και εργοδότη τους.
Ο δάσκαλος πρέπει να μη δίνει καλούπια σε καμία περιοχή της ζωής και της σκέψης των παιδιών καλούπια που ν αλλάζουν επιφανειακά μονάχα τη ζωή, κι αφήνουν αποκοιμισμένη και στείρα τη συνείδηση έρμαιο στην υποταγή.
Όπου βλέπουμε την ελεύθερη σκέψη, πρέπει να τη σεβόμαστε και να την αγαπάμε οσοδήποτε τολμηρή κι αν είναι. Και να ξυπνάμε το μυαλό των σκλαβωμένων στα δεσμά της υποκρισίας του συστήματος.
Γιατί μαθητές μου εμένα δεν είναι εκείνος που αγαπά την ήρεμη και ακίνδυνη ζωή, τη στρωμένη με ανύπαρκτα λουλούδια, μα εκείνος ου μέσα του έχει ξυπνήσει η ανησυχία και μπορεί να φτάνει στην επικίνδυνη πάλη για να αλλάξει τον εαυτό του και τον κόσμο.
Μίλτος Κουντουράς (1889-1940)
