Σήμερα συμπληρώνονται 100 χρόνια από την ημέρα της δολοφονίας του θρυλικού Εμιλιάνο Ζαπάτα, ηγέτη της Μεξικανικής Επανάστασης (1910-17) και σύμβολο της αντίστασης των χωρικών και ιθαγενών στη λατινοαμερικανική αυτή χώρα. Στις 10 Απριλίου 1919 τα κυβερνητικά στρατεύματα του Μεξικού σκοτώνουν σε ενέδρα τον θρυλικό επαναστάτη και βάζουν τέλος στην επανάσταση των δουλοπάροικων που είχε ξεκινήσει εννέα χρόνια πριν. Εκτελέστηκε εν ψυχρώ από τις κυβερνητικές δυνάμεις, κατά τη συνάντησή του με έναν στρατηγό που υποτίθεται ότι ήθελε να προσχωρήσει στην επανάσταση.
Γεννήθηκε στις 8 Αυγούστου του 1879 στο χωριό Ανενκουίλκο. Γόνος ευκατάστατου κτηνοτρόφου, έμεινε ορφανός στα 16 του χρόνια και εργάστηκε ως εκπαιδευτής αλόγων. Την εποχή εκείνη, τη χώρα κυβερνούσε ο δικτάτορας Πορφίριο Ντίαζ και το 85% της γης ανήκε στο 2% του πληθυσμού.
Ο Ζαπάτα τάχθηκε κατά των μεγαλοτσιφλικάδων και στα 18 του χρόνια φυλακίστηκε για τη δράση του υπέρ της επιστροφής των κτημάτων που είχαν δημευθεί από τους τσιφλικάδες. Στη συνέχεια έγινε ενεργό στέλεχος του επαναστατικού κινήματος, ο δημιουργός του Απελευθερωτικού Στρατού του Νότου, ο Ζαπάτα, υπήρξε ο κύριος εκφραστής των κοινωνικών αγώνων και των διεκδικήσεων των αγροτών.
Η επανάσταση, που ξέσπασε το 1910 μετά την αντίδραση των γαιοκτημόνων του βορρά ενάντια στην πολιτική για τη γη του Ντίας, σαν φλόγα εξαπλώθηκε και στην υπόλοιπη χώρα, που έβραζε και πέρασε στα χέρια των καταπιεζόμενων και εξαθλιωμένων εργατών και αγροτών, που ήδη από το 1906 είχαν αρχίσει τους δικούς τους αγώνες με συνεχείς απεργίες που κατέληγαν σε αιματοχυσία. Στόχοι της επανάστασης ήταν η αποτροπή της εξάπλωσης και περαιτέρω διείσδυσης του αμερικανικού κεφαλαίου, ο περιορισμός της επιρροής της Καθολικής Εκκλησίας, η αναδιανομή της γης και η αναγνώριση των κοινωνικών και πολιτικών ελευθεριών, ισότιμα για όλους τους Μεξικανούς.
«Σε απόγνωση βρίσκονται τα λαϊκά νοικοκυριά με τις νέες ανατιμήσεις σε βασικά καταναλωτικά προϊόντα που συνοδεύονται με δυσβάστακτες αυξήσεις στο ρεύμα, τις μετακινήσεις, τη στέγαση,…
Σύντομα όμως, αξιωματικοί που λιποτάκτησαν από τον τακτικό στρατό, αφού συνέστησαν τον «Συνταγματικό Στρατό», κατάφεραν να υπερσκελίσουν τελικά το 1917 τον «αγροτιστή» Ζαπάτα , εξαιτίας της έλλειψης προγράμματος για την εργατική τάξη και να «πάρουν το πάνω χέρι» για να επιβάλλουν μία αντεπανάσταση, που απετέλεσε το ιδεολογικό πλέγμα του μελλοντικού κόμματος PRI – Δέκα χρόνια μετά το θάνατο του Εμιλιάνο Ζαπάτα και με την ολοκληρωτική ήττα των «κόκκινων ταξιαρχιών» του Βίγια – που διατήρησε την εξουσία για σχεδόν επτά δεκαετίες. Δεν εγκαταλείπει φανερά την έννοια του «λαϊκού κράτους», αλλά την ίδια στιγμή δε θα διστάζει να πνίγει στο αίμα τις μαζικές απεργίες της δεκαετίας του ’40 και του ’50, αλλά και τη φοιτητική και μαθητική εξέγερση το 1968, στο Τλατέλολκο, κατά τη διάρκεια των Ολυμπιακών Αγώνων.
