Γράφει ο Αλέκος Χατζηκώστας //
Κυκλοφόρησε πρόσφατα (Δεκέμβρης 2021) από τις εκδόσεις «ΚΙΧΛΗ» το βιβλίο του Παναγιώτη Χατζημωυσιάδη «Το χιόνι των Αγράφων». Πρόκειται για ένα λογοτεχνικό βιβλίο (μυθιστόρημα που δομείται σπονδυλωτά με έξι ιστορίες-κεφάλαια) που στηρίζεται σ’ ένα πραγματικό γεγονός που συνέβη στα χρόνια του Εμφυλίου και είναι η «Πορεία των αόπλων της Ρουμέλης» που επί 42 μέρες (18/21948-26/3) πορεύτηκαν σε αντίξοες καιρικές συνθήκες και κάτω από τα πυρά του «Εθνικού Στρατού».
Η λογοτεχνική γραφή του συγγραφέα σίγουρα είναι συγκλονιστική σε επίπεδο γλώσσας και εικόνων, δίνει ταυτόχρονα την αντίληψη του ίδιου του συγγραφέα- με βάση και τις ιστορικές του αναγνώσεις-για τα γεγονότα ιδιαίτερα από την πλευρά των «αφανών».
Και εδώ είναι οι ενστάσεις μου. Σίγουρα δεν είναι απλά ένα «ιστορικό δοκίμιο» όμως η λογοτεχνική ανάπλαση ιστορικών γεγονότων θα πρέπει να έχει και σωστές –ολοκληρωμένες βάσεις γιατί διαφορετικά και ανεξάρτητα από προθέσεις του εκάστοτε συγγραφέα το όλο έργο αδυνατίζει και κυρίως οδηγεί σε εσφαλμένα συμπεράσματα για γεγονότα, πρόσωπα και καταστάσεις…
Σήμερα το σχολείο, το αστικό σχολείο, βρίσκεται σε μια δίνη αλλαγών, σε μια κρίση. Οι μαθητές πιο δύσκολα βρίσκουν νόημα στην παρουσία τους στο σχολείο.…
1. Για τα ιστορικά γεγονότα υπάρχουν ουσιαστικές και σε μεγάλο βαθμό ολοκληρωμένες πήγες. Αναφέρουμε για όσους ενδιαφέρονται:
Α. Η «απόφαση του Πολιτικού Γραφείου της Κ.Ε του ΚΚΕ» με θέμα «Για τη κατάσταση και τη δουλειά του Αρχηγείου της Ρούμελης». Βρίσκεται ολόκληρη στα «Επίσημα Κείμενα του ΚΚΕ» (τόμος 6ος), όπου γίνεται και ειδική αναφορά για την πορεία των αόπλων (σελ. 258-260). Εκεί σημειώνεται χαρακτηριστικά: « Η ηρωική πορεία των 1.200 πατριωτών αόπλων που πορεύονταν επί 42 ημέρες μέσα σε λάσπες, νερά, κάτω απ’ τα πυρά του εχθρού, τις ενέδρες, τα τανκς, με τις καθημερινές επιθέσεις της αεροπορίας, με μεγάλο κρύο και με πείνα που δόσαν 23 ολοήμερες μάχες, όπου ο εχθρός είχε απώλειες πάνω από 400 νεκρούς και τραυματίες, αποτελεί ανώτερη εκδήλωση της μαχητικής δράσης και του μαχητικού πνεύματος των ανδρών και αξιωματικών του Αρχηγείου της Ρούμελης…» Και στη συνέχεια στέκεται στα αναλυτικά συμπεράσματα (θετικά και αρνητικά) της επιχείρησης.
Β) Υπάρχει η αναλυτική έκθεση του Γ. Βοντίσιου (Γούσια) (τον οποίο και «δαιμονοποιεί» και του προσάπτει «τα μύρια όσα» ο συγγραφέας) που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό “Δημοκρατικός Στρατός” (έκδοση “Ρ”, Α τόμος, σελ. 155).
Γ. Αναφορά γίνεται ακόμη στην «Τρίχρονη εποποιία του ΔΣΕ» (έκδοση ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗ-ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΕΠΟΧΗΣ 1998 σελ. 316-319)
Γ) Υπάρχει πρόσφατη αναφορά στο «Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ (Ε2 τόμος-εκδόσεις ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ 2019 , σελ. 291). Φυσικά χωρίς καμία διάθεση «ωραιοποίησης» ή και δικαιολόγησης καταστάσεων- το «Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ»- σημειώνει γενικότερα για αρνητικά φαινόμενα που εμφανίστηκαν: «…Στη διάρκεια του αγώνα του ΔΣΕ υπήρξαν φαινόμενα κατάχρησης εξουσίας από στελέχη του Κόμματος, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις δεν αντιμετωπίστηκαν κάποια φαινόμενα έπαρσης και αλαζονείας. Για ορισμένους, η αναγκαία επαγρύπνηση και προφύλαξη από τον ταξικό εχθρό χρησιμοποιήθηκε ως άλλοθι και καταφύγιο συγκάλυψης των ευθυνών τους. Ωστόσο μπορούσαν ν’ αντιμετωπιστούν οι δύσκολες και σύνθετες αντικειμενικές συνθήκες, χωρίς να οδηγήσουν σε φαινόμενα αυθαιρεσίας και καταδίκες αγνών αγωνιστών»
2. Ανάγλυφα και με εξαιρετικά λογοτεχνικό τρόπο την πορεία των αόπλων δίνει (υπάρχει και σε ψηφιακή μορφή) το βιβλιαράκι (εκδόθηκε το 1948) του Σταμάτη Γιαννακόπουλου (Ανταίος) με τίτλο «ΗΡΩΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ» (ΤΑΞΙΑΡΧΙΑ ΑΟΠΛΩΝ ΡΟΥΜΕΛΗΣ). Φυσικά η κατοπινή ιδεολογική του μεταστροφή τον οδηγεί να χαρακτηρίσει στο βιβλίο τού Στέλιου Κούλογλου, «Μαρτυρίες για τον Εμφύλιο και την ελληνική Αριστερά», Εστία 2006, σελ. 72-73, την πορεία εκείνη «ένα εγκληματικό και αποτρόπαιο γεγονός» και «θανάσιμη πορεία», για να παραδεχθεί πως «Δεν είχαμε το λαό στο πλευρό μας, είχαμε μόνο τα ελάτια, κι αυτά αραιά». Και όπως ομολογεί και ο ίδιος ο συγγραφέας είναι η φράση του Ανταίου. «Και τα παιδιά πάγωσαν σα νούφαρα και έμειναν στη λίμνη Κάρλα» που τον στοίχειωσε και ουσιαστικά τον ενέπνευσε για το βιβλίο.
Όμως ας δούμε τι έγραφε ο ίδιος ο Σ. Γιαννακόπουλος (Ανταίος) τότε (1948): «…Η πορεία των αόπλων, στέκεται σήμερα, ένα λαϊκό διαμάντι στη ιστορία του απελευθερωτικού μας αγώνα…Πάλεψαν με ανώτερη λαϊκή επαναστατική έξαρση που φτάνει τις μεγαλύτερες αγωνιστικές δημιουργίες του λαού μας, με παγωνιές και με θύελλες, με την πείνα , τα πλημμυρισμένα ποτάμια, πάλαιψαν και νίκησαν την εχθρότητα του χειμώνα και τη λύσσα των μισθοφόρων…Τα ματωμένα χνάρια των άοπλων πατριωτών, έγραψαν πάνω στις χιονισμένες κορφές, την ίδια την ηρωϊκή και νικηφόρα πορεία του Δημοκρατικού μας Στρατιού, του λαού μας…Εμείς δεν πρέπει ν’ αφήσουμε να χαθεί αυτό το χρυσάφι μαζικού λαϊκού ηρωϊσμού, ακατάλυτης προσήλωσης στο σκοπό, λαϊκής αλληλεγγύης και συντροφικότητας, καρτερία και μαζική συνειδητής πειθαρχίας…»
Τελειώνοντας θέλω να τονίσω-με αφορμή και το συγκεκριμένο βιβλίο- ότι οι αγωνιστές και αγωνίστριες του ΔΣΕ δεν ήταν άνθρωποι που στις φλέβες τους κυλούσε κάποιο ιδιαίτερο αίμα, δεν είχαν στο DNA τους κάτι το ιδιαίτερο και ξεχωριστό. Ήταν απλοί, καθημερινοί κυρίως νέοι άνθρωποι (με τις αντιφάσεις τους), ευάλωτοι στις κακουχίες. Διαποτισμένοι όμως με τα ιδανικά και αξίες, πίστη στο δίκαιο του αγώνα (δεν ήταν για «ένα πουκάμισο αδειανό» τελικά) που βρήκαν το ψυχικό σθένος και έγιναν ήρωες. Αυτό τον ηρωισμό των αφανών θα πρέπει –κατά τη γνώμη μου- ν’ αναδεικνύουν οι λογοτέχνες του σήμερα! Δημοσιογράφος και εκδότης της εφημερίδας «Η Άλλη Άποψη της Ημαθίας» και του alli-apopsi.gr. Άρθρα του έχουν δημοσιευτεί σε εφημερίδες, περιοδικά και site εδώ και δεκαετίες, ενώ έχει συμμετάσχει με εισηγήσεις σε μια σειρά ιστορικά συνέδρια και ημερίδες. Έχει εκδώσει 9 βιβλία και συμμετέχει σε συλλογικούς τόμους.
