Γράφει η Τασσώ Γαΐλα //
Αλεξάντερ Πούσκιν, Ρώσος ποιητής και θεμελιωτής της σύγχρονης Ρωσικής λογοτεχνίας με καταγωγή από τους Βαγιάρους , αριστοκράτης και « επαναστάτης», με αιτία το τυραννικό-απολυταρχικό καθεστώς της πατρίδας του και τα δεινά των δουλοπάροικων συμπατριωτών του. Γεννήθηκε στη Μόσχα στις 29 Μαΐου 1799 και μεγάλωσε σε περιβάλλον λογοτεχνικό εφ’ όσον και ο πατέρας του Σεργκέι ασχολιόταν με τα γράμματα καθώς και ο θείος του Βασίλι Πούσκιν ήταν γνωστός της εποχής ποιητής. Στα 10 του χρόνια διάβαζε άνετα Όμηρο και στα 11 άρχισε τη φοίτησή του στο αριστοκρατικό Λύκειο Τσάρσκογε Σελό , όπου η εκπαιδευτική αντίληψη της εποχής διαπνεόταν από την ελεύθερη σκέψη του διαφωτισμού και τις φιλελεύθερες τάσεις των πρώτων χρόνων της βασιλείας του τσάρου Αλεξάνδρου. Τότε μαθητής ακόμα θα γράψει ποιήματα μεγάλης τελειότητας όπως Το ρόδο κ. α.. Από το Λύκειο απεφοίτησε στα 17 και αμέσως ξεκίνησε να εργάζεται ως σύμβουλος Εξωτερικών Υποθέσεων. Ζωηρός νέος, γλέντια στην αυλή, διασκεδάσεις από τη μια πλευρά και συγγραφική εργασία από την άλλη με στίχους και επιγράμματα που χτυπούν το απολυταρχικό σύστημα και τους κοσμικούς κύκλους. Αμέσως δημιουργεί γύρω του ένα κύκλο εχθρών, το δε ποίημά του Ωδή στην Ελευθερία του’ ανοίγει’ για τον δρόμο για την εξορία αλλά όχι για τη Σιβηρία όπου ήθελε ο τσάρος αρχικά να τον στείλει αλλά για τον νότο και το Κισινιόφ της σημερινής Μολδαβίας και κατόπιν στην Οδησσό. Είναι 20 χρονών, είναι δημοφιλέστατος στο λαό και για τους γεμάτους Ελευθερία πολιτικούς στίχους του καθώς και για το πρώτο του επικό έργο το Ρουσλάν και Λουντμίλα, φολκλορικό ρεαλιστικό έργο που προκάλεσε αίσθηση με την κυκλοφορία του και αποτελεί και σήμερα με την ανάλογη επεξεργασία αγαπημένο ανάγνωσμα των παιδιών. Εδώ στην Μολδαβία και την Οδησσό θα γνωρίσει ο εξόριστος Πούσκιν και θα συνδεθεί με πολλούς Έλληνες της Ελληνικής Επανάστασης της οποίας και θα γίνει φλογερός υποστηρικτής
Ένα αρχοντολόγι σκληρό, χωρίς αίσθημα και νόμο
έκανε με μαστίγιο δικό της τον κόπο και το χρόνο
του γεωργού…
Στίχοι από το ποίημά του «Χωριό», από τα ποιήματα που δυνάμωναν την έχθρα του κατεστημένου εναντίον του και ήταν ένα από τα εκλεκτά πολιτικά του ποιήματα που όλος ο λαός και οι θαυμαστές του περίμεναν με αγωνία να διαβάσουν. Τα λυρικά του ποιήματα μικρά αριστουργήματα τέχνης μουσικά μελωδικά κομψοτεχνήματα που άνοιξαν νέους δρόμους στην Ρωσική ποίηση, τα έγραφε εξ ίσου πυκνά όπως και τα πολιτικά.
«Δεν είναι η ώρα του επιμερισμού των ευθυνών». «Προφανώς δεν είναι τώρα η στιγμή να μιλήσουμε για τις όποιες ελλείψεις έχουν φέρει αυτή τη φωτιά…
Επίκληση
Αν είναι αλήθεια πως τη νύχτα
την ώρα που οι ζωντανοί ησυχάζουν
κι από τον ουρανό του φεγγαριού
οι αχτίδες στις ταφόπλακες
γλιστρούν και τους νεκρούς ξυπνούν
…..
Αν είναι αλήθεια πως την ώρα
εκείνη τα ήσυχα μνήματα αδειάζουν.
Εγώ, τη σκιά της Λεϊλά καλώ.
Αγαπημένη, έλα σε μένα. Εδώ, εδώ
…..
Φανερώσου λατρεμένη σκιά
όπως ήσουν πριν το χωρισμό
χλωμή σαν μέρα του χειμώνα.
Παγωμένη. Απ’ το στενό μαρτύριο
ρημαγμένη.
…..
Έλα σαν μακρινό αστέρι,
σαν ήχος απαλός ή σαν πνοή
σαν όραμα τρομαχτικό. Αδιαφορώ.
Αρκεί να’ρθεις, εδώ, εδώ.
…..
Σε καλώ όχι για να μεμφθώ
εκείνους που η κακία τους
σκότωσε τη χαρά μου ή για να
μάθω του τάφου τα μυστικά
…..
ούτε γιατί, καμιά φορά, για τη ζωή
εκεί με βασανίζει αμφιβολία.
Αλλά γιατί ποθώ άρρωστος
από νοσταλγία να πω ότι
…..
και τώρα σ’ αγαπώ.
Δικός σου είμαι. Εδώ, εδώ.
Αλεξάντερ Πούσκιν-1830
Το αντιπολιτευτικό ποίημά του Στιλέτο τον στέλνει εξορία στο κτήμα της μητέρας του το Μιχαηλόφσκαγε και στην περιοχή του Πσκοφ όπου ζει ερημικά με τη συντροφιά της αγαπημένης γιαγιάς του και λίγων πιστών φίλων που έρχονται από την μακρινή Πετρούπολη να τον επισκεφτούν. Γράφει διαρκώς και συγχρόνως πιέζει τους φίλους του να μεσολαβήσουν για να λήξει η ποινή της απομόνωσης του και να επιστρέψει στην Πετρούπολη. Τελικά ο νέος Τσάρος Νικόλαος Α’ του δίνει την πολυπόθητη άδεια και το 1827 ο Πούσκιν θα εγκατασταθεί οριστικά στην Πετρούπολη. Η βιοποριστική εργασία του, η προσωπική του ζωή καθώς και η λογοτεχνική του δράση ελέγχονται πλήρως από τις μυστικές υπηρεσίες και τον ίδιο τον τσάρο από τον οποίο και ο Πούσκιν εξαρτάται απόλυτα. Ασφυκτικός ο κλοιός γύρω του, πολλοί οι εχθροί του ιδίως οι αυλικοί και οι κοσμικοί της εποχής, η ζωή του φιλελεύθερου αυτού πνεύματος καταντά μαρτυρική. Παρά τις αντιξοότητες δημιουργεί, γράφει τα έργα που θα τον περάσουν στην αθανασία της Τέχνης και στην κορυφή της. Ο Αλεξάντερ Πούσκιν αναδείχτηκε σταδιακά ως ο εκπρόσωπος των Ριζοσπαστικών λογοτεχνών , γεγονός που προκαλούσε τις συγκρούσεις του με την Κυβέρνηση, τις εξορίες του κ. λ. π., η δε ελευθεροφροσύνη του και η περιφρόνηση που έδειχνε προς την νέα αριστοκρατία και την αυλή προκάλεσαν την εχθρότητα της καλής κοινωνίας και της γραφειοκρατικής κορυφής. Από τις αρχές του 1830 ο Πούσκιν δέχεται συνεχώς τις επιθέσεις του αντιδραστικού τύπου αλλά δεν σταματά να έχει στραμμένη την προσοχή του στην ιστορική τύχη και τα σύγχρονα προβλήματα της χώρας, του λαού και της κοινωνίας στην ανάπτυξη της εθνικής κουλτούρας, στο φιλοσοφικό νόημα της ζωής και της Ιστορίας.
Ο Πούσκιν ήταν για όλους τους ποιητές σαν μια ποιητική φλόγα που έπεσε απ’ τα ουράνια και από την οποία σαν κεράκια άναψαν άλλοι αυτοφυείς ποιητές. Γύρω του διαμορφώθηκε ολόκληρος αστερισμός. Νικολάι Γκόγκολ.
Ο Πούσκιν το 1831 παντρεύτηκε την καλλονή Ναταλία Γκοντσάροβα,- πέτρα του σκανδάλου στο δραματικό φινάλε του ποιητή- και απέκτησε μαζί της 4 παιδιά.
Σε αγαπούσα. Ίσως η αγάπη
δεν έσβησε ακόμα στην ψυχή.
Μα, ας μη σ’ αναστατώνει πια
ο έρωτας μου. Δεν θέλω θλίψη
να σου δώσω περιττή.
…..
Σε αγαπούσα σιωπηλά,
χωρίς ελπίδα βασανισμένος
από ζήλεια και ντροπή.
Σε αγαπούσα τρυφερά κι αληθινά
τόσο που εύχομαι κι’ ο άλλος
έτσι να σ’ αγαπά.
Πούσκιν-1829
Ο Αλεξάντερ Πούσκιν στα 25 χρόνια της συγγραφικής ζωής του δημιούργησε έργα που άλλαξαν δραματικά την πορεία της Ρωσικής Λογοτεχνίας. Η σημασία των έργων του και οι διαστάσεις της μεγαλοφυΐας του τον τοποθετούν στη σειρά των εξαιρετικών μορφών του Παγκόσμιου Πολιτισμού.
Μέσα στο θόρυβο της ορμητικής ζωής
έψαχνα ν’ αφουγκραστώ την ομορφιά…
έγραφε σε ένα από τα πρώτα του ποιήματα.
Χάρτινος Καβαλάρης, Πολτάβα, Ο δεσμώτης του Καυκάσου, Οι Τσιγγάνοι, Μπορίς Γκοντουνώφ, το αριστούργημά του Ευγένιος Ονέγκιν για το οποίο ο διάσημος κριτικός της εποχής εκείνης Μπελίνσκι έγραψε: είναι εγκυκλοπαίδεια της Ρώσικης ζωής, καθρέφτης της εθνικής συνείδησης στο πρώτο ξύπνημα.
Οι νεωτερισμοί του προκαθόρισαν όχι μόνο την ανάπτυξη της Ρωσικής λογοτεχνίας(Γκόγκολ, Λέρμοντοφ, Νεκράσοφ, Τολστόι, Ντοστογιέφσκι κ. α) αλλά και όλων σχεδόν των εκφράσεων της Ρωσικής τέχνης και της πνευματικής ζωής του 20ου αιώνα. Τα έργα του έχουν μεταφραστεί σχεδόν σε όλες τις γλώσσες του κόσμου.
της λευτεριάς
ερημικός σπορέας
έφτασα στ’ άστρα νωρίς…
Η μεγάλη απήχηση των έργων του στο λαό αλλά και η οξύτητα και ελευθερία των αντιλήψεών του έχουν προκαλέσει την εχθρότητα επισήμων κύκλων που τον εποφθαλμιούν και ενθαρρύνουν ή και προκαλούν μια μονομαχία μεταξύ του Πούσκιν και του Γάλλου αξιωματικού Ζωρζ ντ’ Αντές θαυμαστή της συζύγου του ποιητή. Τα δήθεν γράμματα θαυμασμού του Γάλλου εμιγκρέ στην ωραία κοσμική Ναταλία η αιτία του πρόωρου θανάτου του μεγάλου ποιητή…
Η μονομαχία έλαβε χώρα στις 27 Ιανουαρίου 1837 στα περίχωρα της Πετρούπολης, κοντά στον ποταμό Τσερνάγια, ο ποιητής τραυματίστηκε θανάσιμα στην κοιλιά και πέθανε μετά 2 μέρες 29 Ιανουαρίου 1837(παλαιό ημερολόγιο).Ο Ρωσικός λαός θεώρησε τον θάνατό του εθνική τραγωδία και η τσαρική Κυβέρνηση φοβούμενη το θόρυβο επέβαλε αυστηρό έλεγχο στον τύπο και η κηδεία του έγινε σε διαφορετικό τόπο από τον αρχικό καθορισμένο, η δε σορός του μεταφέρθηκε κρυφά νύχτα και ενταφιάστηκε εσπευσμένα στο Μοναστήρι Σβιατογκόρσκι(σημερινό χωριό Πουσκίνσκιε Γκόρι της περιοχής του Πσκοφ).
Οικία- Μουσείο Πούσκιν στην Αγία Πετρούπολη Ρωσίας κοντά στα Χειμερινά Ανάκτορα και το Μουσείο Ερμιτάζ. Πρόκειται για το διαμέρισμα στο οποίο εγκαταστάθηκε ο Εθνικός ποιητής της Ρωσίας Αλεξάντερ Πούσκιν με την σύζυγό του Ναταλία και τα 4 παιδιά τους το φθινόπωρο του1836(δίπλα στο κανάλι Μόϊκα) και όπου έζησε μέχρι το θάνατό του. Ήταν το αρχοντικό της πριγκίπισσας Βολκόνσκαγια και ο ποιητής ενοικίασε τον πρώτο όροφο αποτελούμενο από 11 δωμάτια και ξεχωριστά οικήματα για υπηρέτες. Το 1925 μετατράπηκε σε Μουσείο αφιερωμένο στη ζωή και το έργο του μεγάλου ποιητή Πούσκιν και διατηρείται όπως ήταν μετά τον θάνατό του. Περιέχει μεταξύ άλλων την βιβλιοθήκη του με 4.500 τόμους σε 14 γλώσσες και στο γραφείο του υπάρχουν χειρόγραφά του με ατελείωτα έργα, σημειώσεις για το περιοδικό του Ο Σύγχρονος, η πίπα του, το επισκεπτήριό του κ. α.. Στην αυλή της οικίας του Πούσκιν έχει στηθεί υψωμένο σε βάθρο περίτεχνος μπρούτζινος ανδριάντας του ποιητή.
Πηγές:
1. Ο ΠΟΥΣΚΙΝ ΣΤΙΣ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΤΩΝ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΤΟΥ/μετάφραση από τα Ρώσικα Ζ. ΝΑΣΙΟΥΤΖΙΚ/Κέδρος
2. Μήτσου Αλεξανδρόπουλου: Πέντε Ρώσοι Κλασικοί/Ελληνικά Γράμματα
3. Μεταφράσεις ποιημάτων Α. Πούσκιν: κ. Χρυσάνθη Κακουλίδου, λογοτέχνιδα, μεταφράστρια Ρωσικής Λογοτεχνίας.
