«Δεν τραγουδώ επειδή μου αρέσει να τραγουδώ ή επειδή έχω καλή φωνή. Τραγουδώ επειδή η κιθάρα μου έχει αισθήματα και λογική…»
Αυτή την κιθάρα των αισθημάτων και της λογικής, που ύμνησε τους πόθους, τα πάθη, την ελπίδα του λαού της Χιλής, την κιθάρα και τη φωνή του Βίκτορ Χάρα θέλησαν να τσακίσουν και να την κάνουν να σωπάσει οι εγκληματίες της χούντας του Πινοσέτ, πριν 35 χρόνια, εκείνον το μαύρο Σεπτέμβρη, που γράφτηκε μια από τις πιο αιματοβαμμένες σελίδες της παγκόσμιας Ιστορίας. Η κτηνωδία των αμερικανοκίνητων χουντικών, μέσα από τα βασανιστήρια και τις εκτελέσεις, άφησε τα σημάδια της στα κορμιά χιλιάδων αγωνιστών, ανάμεσά τους και σ’ αυτό του μεγάλου Χιλιανού τραγουδιστή, συνθέτη, σκηνοθέτη και ποιητή, τον οποίο πριν δολοφονήσουν φρόντισαν να του συνθλίψουν τα χέρια. Οι παραπάνω στίχοι του τραγουδιού που έγραψε ο Βίκτορ Χάρα λίγο πριν το πραξικόπημα έμελλε να γίνει η «διαθήκη» ενός καλλιτέχνη που έγινε παγκόσμιο σύμβολο του αγώνα κατά της δικτατορίας και του ιμπεριαλισμού. Ενός σπουδαίου και συνειδητοποιημένου ταξικά και πολιτικά τραγουδοποιού, που ύμνησε την εργατική τάξη (από τα γνωστότερα τραγούδια του η «Προσευχή σ’ έναν εργάτη»), που τραγούδησε για τα βάσανα του λαού του και για τους αγώνες του για ανεξαρτησία, κοινωνική δικαιοσύνη, ισότητα, αξιοπρέπεια…
Ο λατρεμένος του λαού του καλλιτέχνης βασανίστηκε φρικτά και τελικά δολοφονήθηκε λίγες μέρες μετά την εκδήλωση του πραξικοπήματος της 11ης Σεπτέμβρη 1973 στο Στάδιο του Σαντιάγο, που είχε μετατραπεί, όπως και άλλοι χώροι, σε κολαστήριο και στρατόπεδο συγκέντρωσης. Σύμφωνα με τον απολογισμό των πρώτων ημερών από τον Ερυθρό Σταυρό, μόνο στο Στάδιο του Σαντιάγο, που πριν πέντε χρόνια ονομάστηκε «Βίκτορ Χάρα », υπολογίζεται ότι υπήρχαν 7.000 κρατούμενοι έως τις 22 του Σεπτέμβρη. Μέσα σε λίγες ώρες, η Χιλή μετατράπηκε σε ένα ατελείωτο στρατόπεδο συγκέντρωσης. Κατά τη διάρκεια της «θητείας» Πινοσέτ, 50.000 άτομα βρήκαν φρικτό θάνατο, 250.000 άνθρωποι βασανίστηκαν με τους χειρότερους τρόπους, 2.500 άτομα «εξαφανίστηκαν», 1.000.000 εξορίστηκαν…
Απ’ το λαό για το λαό
Παιδί φτωχών αγροτών, ο Βίκτορ Χάρα από πολύ νωρίς ένιωσε στο πετσί του την εκμετάλλευση και την κοινωνική αδικία, καθώς ήταν και ο ίδιος αναγκασμένος από παιδί να δουλεύει για να συνεισφέρει στην επιβίωση της οικογένειάς του. Τη γλύκα της ζωής την αντλούσε από το τραγούδι, καθώς από μικρός τραγουδούσε και έπαιζε στην κιθάρα του παραδοσιακά και λαϊκά τραγούδια της Χιλής. Μεγαλώνοντας ολοένα και με μεγαλύτερο ζήλο αρχίζει να μυείται στον τεράστιο πλούτο της μουσικής παράδοσης της πατρίδας του. Ασχολείται με το θέατρο, συμμετέχει σε πολλές θεατρικές παραγωγές, ενώ ταυτόχρονα κάνει εμφανίσεις σε μικρό καφέ του Σαντιάγο. Είναι η εποχή που πολιτικοποιείται ενεργά, ενώ ταυτόχρονα κυκλοφορεί και τον πρώτο του δίσκο. Η ταξική του συνείδηση, η μεγάλη αγάπη του για την εργατική τάξη και το λαό του, το πηγαίο ταλέντο του γίνονται τα «υλικά» των τραγουδιών του που βάζουν ως στόχο τους την κοινωνική αδικία, την εκμετάλλευση, τους υπηρέτες ενός σάπιου πολιτικού συστήματος. Τα τραγούδια εκφράζουν όσα κρύβει μέσα του ο λαός, τους αγώνες, τα βάσανα, τους πόθους του, και γι’ αυτό «μιλάνε» στην καρδιά των απλών ανθρώπων, που αγωνίζονται σκληρά για την επιβίωση. Χάρη στο ταλέντο του και την αγάπη του για το λαό του, έγινε αγαπητός και δημοφιλής στον πληθυσμό της Χιλής, αλλά και της Λατινικής Αμερικής.
Ο Χάρα δεν έκοψε ποτέ τους δεσμούς του με τις ρίζες του. Δε χρειάστηκε να ταυτιστεί με τους αγρότες και το λαό γιατί απλούστατα ο ίδιος υπήρξε αναπόσπαστο κομμάτι τους. Ετσι, παρότι για κάποια χρόνια συνέχισε να δραστηριοποιείται στο θέατρο, η ενασχόλησή του με αυτή τη μουσική δημιουργία που δίνει σάρκα και οστά στις ιδέες και τα θέλω του, αλλά και με την πολιτική, γίνεται ολοένα και μεγαλύτερη.
Ο Βίκτορ Χάρα υπήρξε ένας από τους πρωτεργάτες του «Nueva Cancion», του πολιτικού – μουσικού ρεύματος που περιελάμβανε τους πιο ριζοσπαστικούς Χιλιανούς μουσικούς. Αυτό το κίνημα του «νέου τραγουδιού», στο οποίο συμμετείχαν εκτός από τον Χάρα καλλιτέχνες όπως η Ιζαμπέλ Πάρα και οι «Κιλαπαγιούν», τα χρόνια της κυβέρνησης της Λαϊκής Ενότητας αποτελούσε έναν από τους «πολιτιστικούς πυλώνες της επανάστασης». Ο τραγουδοποιός πίστεψε και υπερασπίστηκε αυτή τη μουσική μεταρρύθμιση μέσα από ένα έργο, που απηχούσε τις πολιτικές του ιδέες. Ο στρατευμένος καλλιτέχνης, υποστήριξε τον σοσιαλιστή Αλιέντε, συμμετέχοντας στις περιοδείες του (μαζί με τον Πάμπλο Νερούδα), δίνοντας συναυλίες σε κάθε γωνιά της Χιλής. Μαζί με άλλους καλλιτέχνες συμμετείχε σε εκδηλώσεις που πλαισίωσαν την προεκλογική εκστρατεία του Αλιέντε για τις εκλογές του 1970. Μια από αυτές ήταν η μεγάλη συναυλία στο στάδιο της Χιλής, λίγο πριν εκλεγεί Πρόεδρος ο Αλιέντε και σχηματιστεί η κυβέρνηση της Λαϊκής Ενότητας, στην οποία συμμετείχαν κομμουνιστές, σοσιαλιστές, αριστεροί, ριζοσπάστες, χριστιανοδημοκράτες. Το όνομα και η μουσική του Βίκτορ Χάρα ταυτίζεται με τις κοινωνικοπολιτικές αλλαγές που συμβαίνουν στη χώρα, πυρπολούν οράματα, συνειδήσεις. Είναι ο τροβαδούρος των ημερών που έρχονται…
Με θρυμματισμένες τις παλάμες
Αυτές οι μέρες δεν κράτησαν πολύ. Ακριβώς τρία χρόνια μετά τη νίκη της δημοκρατίας, εκδηλώνεται το στρατιωτικό πραξικόπημα που σχεδίασαν, χρηματοδότησαν και καθοδήγησαν η αμερικανική κυβέρνηση και η CIA. Ο Αλιέντε, που έχει οχυρωθεί με συνεργάτες του στο Προεδρικό Μέγαρο, πέφτει νεκρός με το όπλο στο χέρι. Την ίδια μέρα συλλαμβάνεται ο Βίκτορ Χάρα . Τα φλογερά του «όπλα», οι στίχοι, η φωνή, η κιθάρα του είναι απειλή για τους πραξικοπηματίες. Κρατείται σε μυστικές φυλακές, για πέντε μέρες, χωρίς νερό και τροφή και βασανίζεται χωρίς να λυγίσει στιγμή, όπως ανέφεραν αργότερα σύντροφοί του που σώθηκαν. «Θέλησαν να ξεφύγουν από όλους τους φόβους τους, ένας βουτώντας στο κενό, άλλος χτυπώντας το κεφάλι του στον τοίχο όλοι, με το βλέμμα καρφωμένο στο θάνατο…», έγραφε… Στη συνέχεια, μεταφέρεται μαζί με άλλους στο Στάδιο του Σαντιάγο. Στις 16 Σεπτέμβρη, εκεί που λίγο καιρό πριν τραγουδούσε για το λαό της Χιλής, δολοφονείται, αφού νωρίτερα έχει υποβληθεί σε φρικτά βασανιστήρια. Στις 18 Σεπτέμβρη, μια εβδομάδα μετά το πραξικόπημα, η γυναίκα του Τζόαν αναγνωρίζει ανάμεσα σε εκατοντάδες πτωμάτων το νεκρό σώμα του. Εκτός από τα σημάδια που είχαν αφήσει οι σφαίρες, υπάρχουν και τα σημάδια του βασανισμού του. Τα χέρια του λατρεμένου Χιλιανού τραγουδιστή είναι «σε μια ανώμαλη στάση» με θρυμματισμένες τις παλάμες του. Στις τσέπες του, σ’ ένα κομμάτι χαρτί, ένα μισοτελειωμένο ποίημα…«Η σιωπή και οι κραυγές θα είναι το τέλος του τραγουδιού μου…».
Το στρατιωτικό καθεστώς του Πινοσέτ δεν πλήρωσε γι’ αυτή τη στυγερή δολοφονία, όπως και για όλες τις άλλες. Οσο, πάντως, κι αν προσπάθησε να κοπάσει τη διεθνή κατακραυγή, ισχυριζόμενη ότι ο θάνατός του προήλθε από αδέσποτη σφαίρα, δεν τα κατάφερε… Σύμφωνα με την έκθεση ειδικής επιτροπής «για την αλήθεια και τη συμφιλίωση», ο Χάρα βρήκε το θάνατο κάτω από τις παρακάτω συνθήκες: Φυλακίστηκε σε ένα γυμναστήριο του Σαντιάγο, που είχε μετατραπεί σε στρατόπεδο συγκέντρωσης και εκεί βασανίστηκε με φρικτό τρόπο. Οι φρουροί τού έσπασαν τα χέρια και μετά τον έκαναν κόσκινο από τις σφαίρες. Τον περασμένο Ιούνη, στο Σαντιάγο, ο δικαστής Χουάν Εντουάρδο Φουέντες διέταξε νέα έρευνα για τη δολοφονία του Χάρα , μετά από την εξέταση 40 νέων στοιχείων που προσκόμισε η οικογένειά του…
Τριάντα πέντε χρόνια από το θάνατό του, η φωνή και η κιθάρα του Βίκτορ Χάρα , τα τραγούδια του με «αισθήματα και λογική» και μέσα από διασκευές νέων μουσικών και συγκροτημάτων, συνεχίζουν να συνοδεύουν την πάλη των λαών όχι μόνο της Λατινικής Αμερικής, αλλά της υφηλίου, ενάντια στον ιμπεριαλισμό, τους αγώνες της εργατικής τάξης για την απελευθέρωσή της. Το τραγούδι του συνεχίζεται στα στόματα των κολασμένων της γης…
Πηγή: Ριζοσπάστης / Ρουμπίνη ΣΟΥΛΗ